HIỆN TƯỢNG CHỮ NGHĨA VĂN CHƯƠNG TẠI HẢI NGOẠI

Chúng ta đang ở vào thời buổi mà giá trị vật chất đang trên đà lấn lướt, gần như đi tới chỗ đè bẹp mọi giá trị tinh thần. Đời sống văn hóa, luân lý, đạo đức ngày càng bị xói mòn.

Về phương diện văn học, trong mấy năm qua, ngoài hình thức có dáng vẻ của một trào lưu phát triển với sự phổ biến ồ ạt của sách báo, thơ văn, phim ảnh, đĩa nhạc, nhưng trên thực tế, nội dung văn học lại trên đà thoái hóa đáng quan ngại.

Nhiều hiện tượng văn-hóa-phi-văn-hóa và văn-học-phản-văn-học do vì thiếu trình độ hiểu biết, vì chút danh hão, vì không nhận thức được tầm mức quan trọng của giá trị những tác phẩm văn chương, nghệ thuật, vốn dĩ là xương sống văn hóa của dân tộc; Hoặc giả vì mù quáng bởi nỗi đam mê đi tìm hư danh mà không nhìn ra được mình là ai? Đang làm gì? Đang ở đâu?

- Một hiện tượng không biết người, biết ta khiến cho, thay vì định hình được một nền văn học chính thống, cả trong nước lẫn hải ngoại có thực chất thì đã biến văn học thành một thị trường bát nháo. Người ta có cảm tưởng tất cả các tác giả trong Văn Học từ xưa tới nay - từ Nguyễn Du, Nguyễn đình Chiểu, Hồ Xuân Hương, Đoàn thị Điểm… đến Nguyễn Văn X, Lê Thị Y… đều cùng vai vế, ngồi chung một chiếu, đều là thi sĩ, nữ sĩ. Tất cả là “cá mè một lứa”.

Trong khoảng hai thập niên qua, nhất là trong thập niên cuối của thế kỷ 20, người ta đua nhau in sách, in báo, in thơ, in truyện… Đây là một điều đáng mừng nhưng không phải là không là không có những cái gai góc, cái tiêu cực của nó.

Làm thơ, viết văn là một trong những thú tiêu khiển thanh tao. Nó vừa thỏa mãn sở thích cá nhân, vừa đem lại lợi lộc cho văn chương chữ nghĩa, có khi còn đem lại cho kho tàng văn học những đóa hoa tươi mới. Ca dao là một thí dụ, nếu người ta làm công việc đó một cách đúng đắn, “vô tư”. Ngược lại, làm thơ, viết văn với hậu ý kiếm chút hư danh để góp mặt với đời, như nhảy vào thị trường thương mãi với hai bàn tay trắng, không chút vốn liếng để kiếm chút lời lãi. Việc làm đó hoàn toàn mất tác dụng cho cả văn lẫn người.

Người làm thơ, viết văn – ngoài năng khiếu thiên phú còn cần có vốn liếng phong phú về cuộc sống và kiến thức, cùng nỗi đam mê miệt mài. Nhà thơ Tô Thùy Yên cho rằng làm thơ là một việc làm khó nhọc, chứ không phải làm chơi..

Kinh nghiệm, vốn sống và kiến thức là hai phạm trù riêng rẽ, phân cách nhau một lằn ranh rất mỏng, có tác dụng bổ sung lẫn nhau, giúp cho ý tưởng và ngôn ngữ thăng hoa để đưa vào tác phẩm.

Một tác giả đi vào lãnh vực văn chương, viết văn, làm thơ, sinh hoat văn học mà không có vốn sống và vốn kiến thức thì không thể nào giàn trải được ý tưởng và ngôn ngữ vào tác phẩm. Chính vì tình trạng này, chúng ta thường thấy có những bài thơ (đã in thành tập) chữ nghĩa rời rạc, hời hợt, bố cục lỏng lẻo, chệch choạc, ngôn ngữ sáo rỗng, trần trụi, có khi ngây ngô, lạ lẫm…

Rất tiếc một số người đã không nhìn ra, hay không muốn nhìn nhận điều đó. Nhiều tác phẩm có nội dung “nước ốc” chỉ tồn tại được ít lâu trong dịp “đăng quang ra mắt” rầm rộ; hoặc là sách “gối đầu giường” để đọc cho vợ nghe, hay cho ông chồng thưởng thức (*).

Dư luận dễ dàng chấp nhận loại “tác phẩm” vừa kể hơn là loại sách báo có nội dung kích động cực đoan, gây bất an trong tình tự đời sống của cộng đồng và những loại văn thơ dâm tục, nhảm nhí, thấp kém.

Cái lợi điểm của xã hội hôm nay (riêng ở hải ngoại) về tự do tư tưởng, tự do ngôn luận đã trao cho những nhà văn, nhà thơ, nhà báo cái thiên chức của người cầm bút, thoát khỏi vòng kìm kẹp của quyền lực, không còn sợ hãi cái “lưỡi hái” kiểm duyệt của nhà cầm quyền.

Nhưng xã hội hôm nay lại thả lỏng cho những người sáng tác tự do vung tay, múa bút, đưa ra thị trường chữ nghĩa những loại sách báo có thứ “vô thưởng vô phạt”, và cũng có thứ gây mầm mống chia rẽ..

Chỉ trong 20 năm miền Nam đã tạo dựng được một nền văn học, báo chí quy củ. Thế mà đã hơn 35 năm hải ngoại vẫn chưa định hình được một cái vóc dáng của văn học hải ngoại (**).

Chữ nghĩa văn chương bị lạm dụng. Từ ngữ thơ văn lắm lúc mù mờ, suy đoán, ngược ngạo, có khi bị sử dụng như một thứ trọc phú khoe giàu; có khi cường điệu để tâng bốc, tán tụng hoặc để chỉ trích, đánh phá, khiến cho chữ nghĩa văn chương trở thành phản văn chương nghệ thuật, thành một thứ ngôn ngữ lề đường.

Tất cả những thứ đó đang là một mốt thời thượng phổ biến trong văn viết trên mạng. Làm thế nào để đem chữ nghĩa văn chương trả về cho văn học nghệ thuật, cho cái chân thiện mỹ vốn dĩ đang dần dà bị mai một là một nhắc nhở và là một đòi hỏi khó khăn.

Báo mạng

Từ ngày Internet là phương tiện chuyển tải và truy cập phổ biến, các bộ chữ Việt từ thô sơ đến hoàn chỉnh được phổ cập rộng rãi, báo mạng đã được nhiều cá nhân và nhiều nhóm thực hiện thành những tạp chí đa dạng và rất phong phú. Hàng ngày, những gì chúng ta muốn đọc, những gì chúng ta cần truy cứu, tất cả mọi thứ đều có đủ trên các trang mạng để chúng ta có thể xử dụng. Phần nhiều trang web báo mạng hiện nay có nội dung đa dạng, bổ ích. Thời kỳ đầu trang văn học talawas (2001) được nhiều tác giả trong và ngoài nước hưởng ứng, đông đảo độc giả theo dõi. Nhưng đến tháng 11-2010 ngưng hoạt động. Hiện nay số lượng trang web báo mạng ngày càng nhiều, khó có thể thống kê đầy đủ, “đại khái” như dcvonline.net , Riêng SaigonBao.com, chỉ bấm vào địa chỉ này là có thể đọc rất nhiều trang báo mạng khác. Ở trong nước có những tờ báo điện tử giá trị như boxitvn.net, danlambao v.v…., 

Có ý kiến cho rằng dù phong phú đa dạng đến đâu thì các trang báo mạng cũng vẫn là thế giới ảo. Có hôm nay, mất dấu ngày mai, khó lường. Ngày nay số lượng người đọc báo mạng chiếm ưu thế và đa số, nhưng không phải vì vậy mà hệ thống thư viện, chẳng hạn, ở Hoa Kỳ và các nước tiên tiến, mất chỗ đứng. Kỹ nghệ in ấn sách báo cũng vẫn hoạt động đều đặn, nhất là về lãnh vực xuất bản các tác phẩm, tuy có giảm bớt phần nào. 

Song Nhị

(*) Phát biểu của một nhà thơ lão thành HTN

(**) Trích dẫn ý của tạp chí Khởi Hành.

NGUỒN MAGAZINE Vol 57

NGUỒN MAGAZINE
ISSN 2157-6440

CO SO THI VAN COI NGUON – NGUON MAGAZINE

Developing Culture and Social Activities of the Vietnamese Community

A Non-Profit Organization since 2004

Tịa Soạn: 730 South Second Street San Jose, California 95112

P.O. Box 3648 San Jose, CA 95156-3648  

Email: coinguonus@gmail.com –  Tel: (408) 209 0292 –(408) 482 0733

Số 57 năm thứ 12 tháng 01/ 2016
TẠP CHÍ SÁNG TÁC NHẬN ĐỊNH PHÊ BÌNH
DIỄN ĐÀN VHNT CỦA CSTV CỘI NGUỒN
CHỦ NHIỆM :
CHỦ BÚT: SONG NHỊ
ĐIỀU HÀNH: DIÊN NGHỊ . CUNG DIỄM . LÊ VĂN HẢI . HUỆ THU . HỒ LINH LÊ ĐÌNH CAI . HÙNG VĨNH PHƯỚC . ĐÔNG NGHI

**

Chúc Mừng Năm Mới

Xuân Bính Thân 2016

Ban Điều Hành Cơ Sở Thi Văn CỘI NGUỒN

Bộ Biên Tập TẠP CHÍ NGUỒN

Trân Trọng Kính Chúc

 Quý Ân nhân    Bạn đọc    Tác Giả     Văn Thi Hữu

cùng toàn thể đồng bào hải ngoại và quốc nội 

Xuân Bính Thân và Năm Mới 2016

được Dồi Dào Sức Khỏe  Khang An  ■  Hạnh Phúc  ■  Gặt Hái Nhiều thành đạt mới

ĐẠI DIỆN TẠP CHÍ NGUỒN

PARIS : Mme.Trần Bạch Sương  115 Avenue Carnot 78700

Conflans St Honorine, France

E-mail: doc.phan@wanadoo.fr - Tel: 01 39 19 22 64

WASHINGTON DC : Xuân Đức  7712 Glenister Dr. Springfield, VA 22152

Tel: (571) 499 8186

HOUSTON, TEXAS - Trần Hữu Từ: 6603 Pouter Drive, Houston, Texas 77083.

E-mail: trantuhoi123@yahoo.com - Tel: (832) 230 1467 or (408) 960 3025

NAM CALIFORNIA : Võ Ý 10200 Bolsa Ave., Spc 112 Westminster, CA 92683

E-mail: tamthe4422@yahoo.com - Tel: (714) 262 6272

 PHILADELPHIA - Lê Nguyễn: 6311 N. Fair Hill St., Philadelphia, PA 19126

HAWAII – Ms. Hồng Thúy: 1943 Kilolani Pl., Honolulu, Hawaii 96819

  - Tel: (808) 398 5179

----------------------

Publisher/ Chủ Nhiệm :  LÊ VĂN HẢI

Managing Editor/ Editor-in-Chief/ Chủ Bút:         

                                       SONG NHỊ                                                   

Subeditor/ Thư ký Tòa soạn :             

                                       HÙNG VĨNH PHƯỚC

Editors/ Executives/ Biên tập điều hành:

ª DIÊN NGHỊ  ª  LÊ VĂN HẢI  ª  SONG NHỊ ª HÙNG VĨNH PHƯỚC ª  CUNG DIỄM  ª  HỒ LINH  ª  TIỂU MUỘI  ª  LÊ ĐÌNH CAI  ª HUỆ THU ª LÊ DIỄM ª NGỌC BÍCH ª

Columnist/ Contribuitors/ cộng tác:

THANH THƯƠNG HOÀNG ª HÀ BẮC ª TRIỀU NGHI ª ĐỖ BÌNH ª ĐOÀN THANH LIÊM ª  ĐÔNG NGHI ª NGUYỄN LIỆU ª ẤU TÍM ª TUỆ NGA ª HÀN THIÊN LƯƠNG ª PHAN THỊ NGÔN NGỮ ª ĐẶNG LỆ KHÁNH PHAN THÁI YÊN ª HƯƠNG GIANG ª NAM GIAO ª DU SƠN ª PHONG THU ª BIỆN THỊ THANH LIÊM ª VŨ THỊ THIÊN THƯ ª THỦY LÂM SYNH ª CAO NGUYÊN ª NGUYỄN VĂN LỤC ª NGUYỄN VY KHANH  ª TRỊNH TOÀN ª MẶC LAN ĐÌNH ª BÁT TÚ TRẦN HỮU TỪ ª TRÀM CÀ MAU ª NGUYỄN HỮU THỐNG ª VÕ Ý ª DIỆU TẦN ª CẨM HƯƠNG ª NGUYỄN TRUNG DŨNG ª THƯ SINH ª TRẦN KIÊM ĐOÀN ª XUÂN ĐỨC ª TÚ LẮC   ª LT ĐÔNG PHƯƠNG ª HÀ VIẾT TỊNH ª HẠ HUYỀN ª 

 

TRONG SỐ NÀY:  

3. Thư Tòa Soạn ...........................................NGUỒN

5. Tin Văn ..................................Tường thuật 20 năm VHCN

Phạm Bằng Tường/  Vân Hằng/  Bạch Sương

15. Bằng Tuyên Dương  .........................  Thành Phố San Jose

18. SONG NHỊ ……..…..  Diễn văn tường trình 20 năm VHCN

21. NGUYỄN TRỌNG NHO ………………....…. Diễn văn tại dạ tiệc

27. Nguyễn VY KHANH ............................ Văn Học miền Nam

34. NGUYỄN ĐỨC CUNG .......... Nhìn về nền Văn hóa dân tộc

42. DIÊN NGHỊ …………………………………………..…………….... Bình Thơ

47. SONG NHỊ ..…………………………………………….. Tác giả Tác phẩm

54. NGUYỄN THÙY .…………..……….…………. Giảng luận Ca dao

62. HÀ VIỆT TĨNH ...................... Lật lại hồ sơ 16 tấn vàng

65. GIAO CHỈ San Jose………….…... 50 năm ngày Quân Lực

70. HÀ BẮC .............................................. 52 năm trang sử buồn

75. ĐOÀN THANH LIÊM ….CM Mùa Thu- Oán thù chồng chất

80. NGUYỄN VĂN LỤC ..          ..Một lựa chọn bất hạnh

86. NGUYỄN HỮU THỐNG ................ Đông hải với Hoàng sa/Trường sa                                                 

90. LÊ ĐÌNH CAI ………………..........…...Sử gia Nguyễn Phương

97. ĐẶNG LỆ KHÁNH …………………..…… Mùa Xuân ở nơi nào

104. HÀN THIÊN LƯƠNG ………….………. Mùa Xuâm xa vắng

111. PHAN THÁI YÊN ….….…….... Buổi sáng ở cù lao Chàm

115. Ấu Tím .......................................................... Ngày còn lại

118. CAO NGUYÊN …………………………..…………..…….. Đất và Người

120. NGUYỄN LIỆU …..………….………………..…...…... Bác Đại tá

122. THỦY LÂM SYINH ……..………………………….…Hồi Xuân

125. TÚ LẮC/HÀ BẮC ……….........................….. Ngược Nguồn

126. HỒ LINH …………………………....….… Thời gian vô tình

133. CHU LYNH ..……………………..….… Quê hương của tôi

141. ĐÔNG NGHI ………………………………………………... Đôi mắt trên trời

146. QUANG TUẤN …………………………………...…….. Thú đọc sách

149. ĐỖ BÌNH ................................................ Bên dòng Kỷ niệm

156. PHAN BÁ KỲ ………….……….... Chống chế và Phòng vệ

 

thơ  

CAO MỴ NHÂN  ª 140 DUY AN ĐÔNG 132 ª HUỆ THU 26 ª HÙNG VĨNH PHƯỚC 46 ª MẶC LAN ĐÌNH 96 ª KHƯƠNG HẠ 117 ª PHAN THỊ NGÔN NGỮ  140 ª PHẠM CÂY TRÂM 145 ª SƠN HÀ VY 153 ª TUỆ NGA 85  ª TIỂU MUỘI  41/61 ª TÚ LẮC 69 ª TRIÊU NGHI 119 TRƯƠNG XUÂN MẪN 121 ª SƠN HÀ VY 153 ª VƯƠNG NHÂN 74 ª ª

 Ảnh Bìa: Sân khấu ngày hội  20 năm  VHCN.Photo by Song Nhị 

    

THƯ TÒA SOẠN

Hai Mươi Năm Văn Học Cội Nguồn

Một Thời Kỳ Gầy Dựng Và Phát Triển

           

Như chúng tôi đã phát biểu qua diễn văn tường trình trong dạ tiệc kỷ niệm 20 Năm Văn Học Cội Nguồn - Hai mươi năm, Cội Nguồn bước qua hai thế kỷ, đã trưởng thành trong 5 năm cuối của thế kỷ 20 và vững vàng đi tiếp 15 năm đầu thế kỷ 21. 

20 năm có thuận lợi, có khó khăn, thậm chí sóng gió. Nhóm điều hành chúng tôi, với mục tiêu và ý hướng khẳng định dùng ngòi bút tiếp tục cuộc chiến đấu cho lý tưởng quốc Gia, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc, tập thể thành viên Cội Nguồn đã vững tay chèo, gạt bỏ mọi thị phi, vượt qua mọi trở ngại để tiếp tục con đường đã vạch.

Hôm nay, tạp chí Nguồn 57 – Số báo đặc biệt, chuyển tiếp thành tựu từ  một thời kỳ 20 năm gầy dựng và phát triển sang một giai đoạn mới, mở đầu bằng sự củng cố với những nỗ lực mới – gởi đến bạn đọc như một món quà tặng đầu Xuân..

Những thành tựu trong 20 năm qua, chúng tôi đã tường trình tổng quát trong số báo này. Nhìn lại đoạn đường đã đi, Ban Điều Hành, các sáng lập viên cùng toàn thể thành viên Cội Nguồn trước hết xin cảm ơn sự yểm trợ và cộng tác về mọi mặt của quý ân nhân, tác giả và bạn đọc để có được những thành quả như hôm nay.

Đặc biệt, chúng tôi rất hoan hỉ về sự quan tâm của chính quyền Thành phố San Jose, qua ông Thị Trưởng Sam Liccardo và Nghị viên LS Nguyễn Tâm cùng giới chức thành phố từng theo dõi sinh hoạt và công nhận sự đóng góp của Thi Văn Cội Nguồn trong 22 năm thăng tiến và nâng cao nét đẹp của dân chúng thành phố San Jose bằng phong tục và truyền thống Văn Hóa Việt Nam (Bằng tuyên dương).

Ban Điều Hành Cội Nguồn đã vinh hạnh nhận bằng Tuyên Dương do Nghị viên Nguyễn Tâm, đại diện ông Thị trưởng trao tặng.  Chúng tôi xin chân thành cảm ơn ông Thị trưởng cùng các Nghị viên và giới chức chính quyền TP San Jose. 

Để tiếp bước đi lên và đi về phía trước, kể từ sau lễ kỷ niệm 20 Năm Văn Học Cội Nguồn và kể từ Nguồn số 57, ban điều hành  Cội Nguồn và bộ biên tập tạp chí Nguồn  có thay đổi một số vị trí nhân sự, nhưng mọi sinh hoạt vẫn duy trì và tiếp tục như cũ. Riêng tạp chí Nguồn sẽ ấn hành mỗi năm bốn số báo vào mỗi tam cá nguyệt.

Số báo Nguồn 58 dự trù sẽ phát hành trong tháng 3/2016. Để có thì giờ đọc chọn và trình bày (layout), xin quý tác giả vui lòng gửi bài cho tòa soạn càng sớm càng tốt. Hạn chót ngày 30- 1- 2016.

Vì khuôn khổ tờ báo và số trang ấn định, có một số bài của các tác giả gửi BBT cho sốn báo này xin được gác lại cho số báo sau. 

Nhân đây, chúng tôi xin nhắc lại: quý độc giả nào đã gửi tiền ủng hộ, hay mua báo mà chưa nhận được Nguồn, xin liên lạc tòa soạn theo đúng địa chỉ Email, số điện thoại và hộp thư ghi trên tờ báo để gửi tiếp đến quý  vị.

Ban điều hành Cội Nguồn, Ban biên tập tạp chí Nguồn xin chân thành cảm tạ hệ thống Quê Hương Media, đài Truyền hình VietToday, Truyền hình Dân Sinh, Tuần báo Thằng Mõ,  nhật báo CaliToday và các cơ quan truyền thông báo chí địa phương đã dành cho chúng tôi những cuộc phỏng vấn, thực hiện và trình chiếu các phóng sự sinh hoạt của CSTV Cội Nguồn.

 Sau cùng, ban tổ chức dạ tiệc kỷ niệm 20 năm Văn Học Cội Nguồn xin chân thành cảm ơn quý ân nhân, độc giả, thân hữu, đồng hương xa gần đã đến tham dự, yểm trợ, chung vui với tập thể thành viên Cội Nguồn. Buổi hội ngộ đã không thể nào tránh khỏi những sơ sót, kính mong quý vị rộng lượng xá miễn.

Trân trọng,

Song Nhị                                                                   

Ban Điều Hành CSTV Cội Nguồn

                                                                               

                                                                            



NGUỒN Tin Văn

CƠ SỞ THI VĂN CỘI NGUỒN

KỶ NIỆM 20 NĂM

Đêm Thắp Sáng Lên Những Ánh Nến Văn Học

Tường thuật của phóng viên VÂN HẰNG

 Là cây bút thuộc thế hệ tiếp nối, tối chủ nhật ngày 1 tháng 11 năm 2015 vừa qua, đến tham dự Đêm Kỷ Niệm 20 năm Cơ Sở Thi Văn Cội Nguồn tại nhà hàng Phú Lâm, người viết thật sự xúc động khi nhìn thấy rất đông các cây bút lão làng, đang ở tuổi của những chiếc bóng hoàng hôn nhưng rất yêu văn thơ, đam mê sáng tác và dành trọn tâm huyết của mình sống với thế giới chữ nghĩa.

Nhìn những mái tóc hoa râm của những nhà thơ, nhà văn, nhà báo... Tôi cứ nghĩ cuộc đời này ắt hẳn sẽ đẹp, sẽ êm đềm biết bao nhiêu khi còn có những người cầm bút ấy - những cánh cò văn - thi - sĩ, người đã rung lên những sợi tơ đàn sâu kín nhất trong tâm hồn con người và làm bùng nổ cảm xúc trong lòng bạn đọc.

Trên từng khuôn mặt rạng rỡ của thế hệ cầm bút tiền bối ấy, người viết như đọc được điều gì đó sâu kín. Có lẽ niềm hân hoan nào biểu lộ bên ngoài cũng đều như  nhau, chỉ riêng có nỗi lo là khác.

Để có được những trang sách cho đời các tác giả phải tự xoay sở tiền in ấn.

Hỡi các nhà văn, có phải các anh là bạn thiết của người đời? Tôi biết sách của các anh đâu dễ gì bày bán? Tôi biết tâm các anh bền, chí các anh vững, dẫu ít nhiều  nhân tình có nứt rạn. Nhưng vì muốn cống hiến cho đời, cho xã hội, cho thế hệ tươi đẹp của mai sau nên dẫu có phải rơi vào cái cảnh:’’

"Còn nhà văn? 

Dễ ghét làm sao!

Áo sờn vai cứ ngỡ long bào"

Nhà dột nát miệng cứ cười: Thế mới

gần trăng sao nắng gió’’, ... thì những cây bút ấy vẫn sáng tác. Vì cuộc đời này đâu chỉ có cơm ăn áo mặc mà cuộc đời còn cần có những trang sách hay...          

Nhà văn Song Nhị, Nhà văn Diên Nghị và Nhà Báo Lê Văn Hải đã cùng nhau xắn tay áo lo cho bữa tiệc được chu toàn và long trọng. Thiệp Mời in 6 giờ chiều nhưng trước 6 giờ phóng viên đã có mặt để làm "nhiệm vụ" của một phóng viên.. Cứ tưởng mình là ngườiđến sớm nhưng không, không khí nhộn nhịp sôi động và  quan khách đã đến rất đông rồi.

Chương trình tiếp tục với mục giới thiệu các giới chức dân cử và đại diện chính quyền thành phố cùng quan khách.  Nghị viên, LS Nguyễn Tâm thay mặt ông Sam Liccardo, Thị Trưởng thành phố trao bằng Tuyên dương cho Ban Điều Hành Cội Nguồn.

Chủ Nhiệm kiêm chủ bút Tạp Chí Nguồn - Nhà văn Song Nhị - một con  người của thi ca và văn học, dù phải trải qua bao đắng cay trong ngục tù cộng sản, vẫn không ngừng đấu tranh, dùng ngòi bút của mình chẻ đôi sông núi, để viết lên những tang thương dân tộc và nhoài người theo sứ mệnh của vận nước nổi trôi.

Khoảng trên 250 khách tham dự, có những vị quan khách đến từ xa  như Nam Cali, Las Vegas, Sacramento, San Francisco... trong đó Chánh án Nguyễn Trọng Nho đã có bài diễn văn rất hay, để lại dấu ấn trong lòng khách tham dự. Tôi ngồi nghe như say từng lời hay ý đẹp ông phát biểu cảm nghĩ của mình dành cho anh em cầm bút của Thi Văn Cội Nguồn.

Ông cho biết ông cũng là độc giả thường xuyên của tạp chí Nguồn, từ miền Nam California ông bay đến tay bắt mặt mừng hàn huyên chúc mừng anh em cầm bút, rồi lại phải vội vã ra phi trường lên máy bay trở lại  Nam Cali chuyến bay cuối cùng trong ngày để còn kịp có mặt ở phiên xử tại tòa vào sáng sớm thứ hai đầu tuần. Quả thật để có được một độc giả hết lòng với Cội Nguồn như thế không phải là điều dễ tìm đối với người cầm bút. Và do vậy cho dẫu vẫn chỉ còn có mỗi một người đọc thì tôi tin Cội Nguồn vẫn cứ xuất bản đều đặn.

Trong số đông quan khách tham dự, phóng viên nhận ra có hai Luật sư rất quen, Nhà Báo-Nghị Viên San Jose khu vực 7, Luật sư Nguyễn Tâm dành thời gian đến chúc mừng các cây bút đã bỏ quên mọi nhọc nhằn phía trước, đã dốc tâm đầy nhiệt huyết để thăng hoa trong sáng tác, đã miệt mài công sức đóng góp cho nền văn học hải ngoại suốt 20 năm qua.

Nghị Viên, Luật Sư Nguyễn Tâm, đại diện ông Thị trưởng Sam Liccardo và Hội đồng thành phố San Jose nhân dịp này trao bằng Tuyên dương cho nhà văn Song Nhị, trưởng điều hành Cội Nguồn trong 20 năm qua.

Luật sư Đoàn Thanh Liêm - cựu tù nhân chính trị đã từng bị Cộng Sản giam giữ 6 năm dài và bị trục xuất ra khỏi Việt Nam, hiện nay đang là Vice President của Mạng Lưới Nhân Quyền Việt Nam và cũng là Cha nuôi đỡ đầu của người viết,  cũng rất đam mê viết lách, từ miền Nam California ông bố nuôi cũng đã  không quản ngại đường sá xa xôi khi tuổi hạc lưng còng và phải ngồi 6 tiếng đồng hồ dài trên xe đò tốc hành để đến Thung Lũng Hoa Vàng góp mặt.

Chủ nhiệm báo Thằng Mõ -Nhà Báo Lê Văn Hải tâm tình với quý quan khách về những buồn vui trên chặng đường dài mà Cơ Sở Thi  Văn Cội Nguồn đang múc những gáo nước tưới vào cây văn học nghệ thuật trên con đường đi  gieo rắc văn hóa, anh gởi bức thông điệp ‘’thà thắp lên một que diêm còn hơn ngồi nguyền rủa bóng tối’’ và anh mong một ngày nào đó trên quê hương Việt Nam, độc giả sẽ có tác phẩm của Cội Nguồn cầm trên tay vì không ai có thể cướp giấy mực của những người cầm bút khi họ sáng tác và viết ra từ trái tim.

Cả khán phòng lặng im dõi theo những thước phim tài liệu do anh Phạm Phú Nam thuộc hệ thống truyền hình Dân Sinh Media thực hiện về nhóm Văn Thơ Cội Nguồn.

Xen kẽ phần tâm tình là phần phụ diễn văn nghệ đặc sắc và rất ý nghĩa của các ca sĩ địa phương.

Khán giả thích thú với phần trình diễn của ca sĩ Thanh Vũ -Giám đốc đài phát thanh Tiếng Nước Tôi. Khán giả trầm trồ khen ngợi và vỗ tay không ngớt cho một giọng hát thiếu nhi vừa trở về từ cuộc thi Vstar Kids do trung tâm Thúy Nga và Vietface TV phối hợp tổ chức. Bé

Victoria Thúy Vi, 12 tuổi - người đoạt giải giọng ca truyền cảm và em đã được trung tâm Thúy Nga ký hợp đồng cho chương trình thu hình vào tháng 11 này. Với hai nhạc phẩm Chiều Tây Đô của nhạc sĩ Lam Phương và Nỗi Buồn Hoa Phượng của cố nhạc sĩ Thanh Sơn, cô bé thả hồn mình trong từng câu ca thấm đẫm hồn người nghe.

Khán giả ngạc nhiên thích thú khi thấy Ông chủ báo Thằng Mõ/ không quân Lê Văn Hải lả lướt tung hoành trên sân khấu trong tam ca với hai người bạn đồng khóa của mình qua nhạc phẩm hát về đời không quân, tung cánh bay dọc ngang 4 phương trời.

Bên dưới hàng ghế có quan khách tham dự nhún nhẩy theo điệu nhạc du dương của các anh trên bục diễn tạo nên một đêm vui đầy ắp kỷ niệm. Hay giọng ca truyền cảm của ca sĩ Tuyết Nga cũng góp giọng cho phần văn nghệ thêm hương, thêm sắc...

MC Hoàng Tuấn giới thiệu tiết mục Hoạt cảnh ba miền Bắc Trung Nam do Nhà thơ Ngọc Bích dàn dựng và biểu diễn cũng đã làm nóng sân khấu khiến khán giả thích thú dõi mắt xem.

Quà tặng của ban Điều Hành CN gửi đến mỗi vị khách tham dự là bộ sách "Kỷ Yếu - Cội Nguồn 20 Năm Văn Học” dày 645 trang in rất đẹp và tạp chí NGuồn số 56. Không những thế còn có nhiều quà tặng phần thưởng là ba bộ sách dày Chuyện Quanh Sàigòn Năm Xưa, Tâm Tình Biết Tỏ Cùng Ai của nhà văn Xuân Tước và tập truyện Chiều Chiều Lại Nhớ Chiều Chiều của tác giả Lê Bảo Trân do Thằng Mõ xuất bản.

Vân Hằng xin gởi lời chúc mừng đến Cơ Sở Thi Văn Cội Nguồn nhân dịp 20 năm góp mặt với độc giả khắp năm châu. Và xin cám ơn các cây bút tài năng đã góp phần thổi bùng lên ngọn lửa tâm huyết và thắp sáng lên ánh nến văn học soi vào tâm hồn thế hệ cầm bút trẻ của chúng tôi.

VÂN HẰNG/vanhangthegioinghesi@hotmail.com

**

Sinh Hoạt VHNT

CÂU LẠC BỘ VĂN HÓA VIỆT NAM PARIS

Chiều Thơ Nhạc Đỗ Bình & Phạm Đăng

BẠCH SƯƠNG tường thuật từ Paris

           

Chiều ngày 04/10/2015 tại sân khấu Nhạc Kịch Studio Raspail số 216 đường Raspail, quận 14 Paris, một chương trình văn học nghệ thuật: Chiều Thơ - Nhạc Đỗ Bình & Phạm Đăng đã khai mạc với chủ đề Tác Giả và Tác Phẩm.

Khoảng 200 người tham dự. Bên trong khán phòng trang trí rất đẹp, những hàng ghế đỏ, bờ tường với kỹ thuật âm thanh tuyệt hảo của một thính phòng.  Trên sân khấu cánh màn nhung đỏ thắm vớí giàn đèn đổi màu theo bối cảnh. Âm thanh rất lý tưởng cho một buổi trình tấu nhạc.

Chương trình bắt đầu vào lúc 14 giờ. Trưởng ban tổ chức, nhà thơ Đỗ Bình ngỏ lời cám ơn cùng quan khách.  Nhạc sĩ Phạm Đăng cũng phát biểu cám ơn sự hiện diện của CLBVHVN Paris cùng các văn nghệ sĩ, bạn bè thân hữu và các chuyên viên kỹ thuật đã đến tham dự.  Có những vị đến từ  Venise (Ý), như nhạc

Mở đầu chương trình là phần giới thiệu  các nhạc sĩ Nhạc sĩ Đào Tuấn Ngọc   Hoàng Hoa, Nguyễn Minh Châu, Văn Tấn Phước.

Chương trình được chia làm ba

phần. Phần một: 30 phút giới thiệu thơ của Đỗ Bình và những ca khúc của hai phổ từ  thơ Đỗ Bình của nhạc sĩ Phạm Đăng và Đào Tuấn Ngọc.

Phần hai 30 phút kế tiếp là những Ca khúc sáng tác của Phạm Đăng.

Chương trình thi Nhạc tao đàn, Họa sĩ Nguyễn Đức Tăng diễn ngâm bài  Tình Muôn Thuở, với tiếng đàn dương cầm của Đỗ Bình, đàn tranh của Gs Nguyễn Thanh Vân và GsTs âm nhạc Quỳnh Hạnh. 

Tiếp theo Nghệ sĩ Thúy Hằng diễn ngâm bài Chỉ Yêu Cuộc Tình. Sau đó Đỗ Bình diễn ngâm bài thơ Xuân Quê. 

MC BS Hồng Điệp giới thiệu Phạm Đăng. Các nhạc phẩm được trình bày kế tiếp bằng giọng hát trong thanh, cao vút của Kim Dung, giọng hát trầm ấm của Hồng Thư.  Sau đó là các ca khúc Một đời phiêu lãng do Minh Phượng trình bày, đàn synthé của PĐ; Chiếc lá cuối mùa, Thúy Hảo trình bày; Một thoáng hương phai, Tuyết Dung trình bày PĐ đệm đàn synthé.

Tiếp theo, nữ nhạc sĩ Hoàng Hoa với gương mặt khả ái, tự đệm đàn guitare và trình bày các nhạc phẩm của mình.  

Các nhạc phẩm của nhạc sĩ Nguyễn Minh Châu được giới thiệu kế tiếp.  

Nhạc sĩ Văn Tấn Phước với bài Paris điệu valse, cùng tiếng đàn synthé của nhạc sĩ Văn Tấn Sỹ làm không gian thính phòng đầy chất Paris lãng mạn. 

           

Phần ba chương trình gồm những bài nhạc thính phòng quen thuộc và nổi tiếng một thời được các ca sĩ hiện diện lần lượt trình bày... 

Chương trình chấm dứt vào lúc 18h00, khách ra về mà tâm hồn vẫn còn xao xuyến những dòng thơ nhạc chiều thu.   Bạch Sương/ Paris

 ****

THÀNH PHỐ SAN JOSE

TUYÊN DƯƠNG CSTV CỘI NGUỒN

Tại buổi lễ kỷ niệm 20 Năm Văn Học Cội Nguồn vào lúc 6 giờ chiều ngày 1 tháng 11 - 2015 tại nhà hàng Phú Lâm, LS Nguyễn Tâm, Nghị viên, đại diện Ông Thị Truởng Sam Liccardo và Hội đồng TP San Jose trao tặng Ban Điều Hành Cội Nguồn bằng Tuyên Dương về thành tựu đóng góp và phát huy nền văn hóa đa dạng phong phú bằng phong tục và truyền thống Văn Hóa Việt Nam.

Nhà văn Song Nhị thay mặt ban điều hành Cội Nguồn và ban biên tập tạp chí Nguồn nhận bằng tuyên dương.

(Nội dung bằng tuyên dương. Có bản dịch Việt ngữ kèm sau bản Anh văn):

City of San Jose

COMMENDATION

WHEREAS :  Thi Van Coi Nguon, an arts and cultural nonprofit organization was established 22 years ago in San Jose to promote Vietnamese traditional literature, arts, poetry, and culture; and

WHERAS : Thi Van Coi Nguon has received worldwide recognition and contribution from hundreds of writers, poets, and artists around the world, and has published over 60 books and 57 issues of Nguon Magazine; and

WHEREAS :  Thi Van Coi Nguon, through its publications and cultural events, has contributed to the rich cultural diversity in San José; and

NOW THEREFORE, I, Sam Liccardo, Mayor of the City of San José, together with Councilmember Tam Nguyen, Councilmember Manh Nguyen and our colleagures on the City Council, on this 1st day of November 2015, do hereby recognize and commend

THI VAN COI NGUON

For 22 years of enhancing and enriching the people of the city of San José  with the customs and traditions of the Vietnamese Culture.

            Signature                                                         Signature

The Honerable Sam Liccardo                           Tam Nguyen, Councilmember                                                 

            Signature                                                         Signature

Manh Nguyen, Councilmember                                    Toni Taber, City Clerk

*** 

Thành Phố San Jose

BẰNG TUYÊN DƯƠNG

XÉT RẰNG :  Cơ Sở Thi Văn Cội Nguồn, một tổ chức văn hóa nghệ thuật bất vụ lợi, được thành lập cách đây 22 năm tại San Jose nhằm phát huy văn chương, nghệ thuật, thi ca và văn hóa truyền thống Việt Nam; và

LS Nguyễn Tâm, Nghị Viên, Đại Diện ông Thị Trưởng SAM LICCARDO

TRAO TẶNG BẰNG TUYÊN DƯƠNG CHO CSTV CỘI NGUỒN.

XÉT RẰNG :  Cơ Sở Thi Văn Cội Nguổn đã được hằng trăm nhà văn, nhà thơ, nghệ sĩ khắp nơi trên thế giới công nhận và đóng góp sáng tác của mình. Cơ Sở Thi Văn Cội Nguồn đồng thời đã cho xuất bản trên 60 tác phẩm và 57 số Tạp Chí Nguồn; và

XÉT RẰNG :  Cơ Sở Thi Văn Cội Nguồn, thông qua các hoạt động văn học, phát hành sách báo cũng như tổ chức các buổi sinh hoạt văn hóa, đã góp phần vào việc phát huy nền văn hóa đa dạng phong phú tại San José; và

DO ĐÓ, Nay - Tôi, Sam Liccardo, Thị Trưởng Thành Phố San José, cùng với Nghị Viên Nguyễn Tâm, Nghị Viên Nguyễn Mạnh và các cộng sự của chúng tôi trong Hội Đồng Thành Phố, vào ngày 1 tháng 11 năm 2015, đồng công nhận và tuyên dương

THI VĂN CỘI NGUỒN

22 năm thăng tiến và nâng cao nét đẹp của dân chúng thành phố San Jose bằng phong tục và truyền thống Văn Hóa Việt Nam. 

           Ký tên                                               Ký tên

Thị Trưởng Sam Liccardo                                Tam Nguyen, Nghị Viên                      

           Ký tên                                     Ký tên 

Manh Nguyen, Nghị Viên                   Toni Taber, Thư Ký Thành Phố

                       

 ***

DIỄN VĂN TƯỜNG TRÌNH

20 NĂM VĂN HỌC CỘI NGUỒN

SONG NHỊ

Kính Thưa quý vị,

Thưa quý bạn

Thay mặt ban Điều hành Cội Nguồn và ban Biên tập tạp chí Nguồn, tôi xin trân trọng cảm ơn sự hiện diện quý báu của qúy liệt vị đã đến chung vui trong ngày hội kỷ niệm 20 năm Văn Học của CSTV Cội Nguồn.

Hồi tưởng lại 40 năm về trước, ngày miền Nam bị CS thôn tính và thống trị, qúy vị cũng như anh em chúng tôi đã phải trải qua một cuộc đổi đời vô cùng khốc liệt. Lớp lớp quân cán chính lâm cảnh tù đày, người dân ngoài xã hội sống lao đao dưới sự hà khắc bởi một chế độ chuyên chế, bạo lực, áp bức và tước đoạt.

Sau cuộc vượt thoát ồ ạt đi tìm tự do của thuyền nhân, tiếp theo, đầu thập niên 90s, chúng tôi đến đây qua Chiến dịch nhân đạo (Humanitarian Operation) của chính phủ Mỹ, với tên gọi H.O. 

Hai mươi năm đó đã hình thành một cộng đồng Viêt Nam Hải ngoại và sau 20 năm đó, năm 1995 chúng tôi đã ngồi lại với nhau, Cội Nguồn đã hình thành vóc dáng do các sáng lập viên Song Nhị, Cung Diễm, Duy Năng, Hà Ly Mạc và Diên Nghị.

Tác phẩm ấn hành đầu tiên của Cội Nguồn là tuyển tập thơ Gởi Người Dưới Trăng (GNDT), quy tụ 20 tác giả từ Vi Khuê, Tuệ Nga, Tô Thùy Yên, Hà Thượng Nhân đến các nhà thơ quen thuộc khác.

Tháng Tư, năm 1995, đồng thời với việc ấn hành và ra mắt thi phẩm GNDT, chúng tôi đã nhận lời bảo trợ chương trình văn nghệ của hội SV Việt Nam đại học Berkeley. Nghệ sĩ Kiều Loan phụ trách phần văn nghệ và chúng tôi viết cho nội dung vở kịch thơ Huyền Trân, với bài biên khảo “Công chúa Huyền Trân trong Hành Trình Đại Việt”. Trong buổi văn nghệ Berkeley, chúng tôi đã được ban tổ chức cảm ơn nhiệt liệt, đó là bước đầu tiên đi vào sinh họat thi ca của CSTV CN.

Hai mươi năm, Cội Nguồn bước qua hai thế kỷ, đã trưởng thành trong 5 năm cuối của thế kỷ 20 và vững vàng đi tiếp 15 năm đầu thế kỷ 21.

20 năm có thuận lợi, có khó khăn, thậm chí sóng gió. Nhóm điều hành chúng tôi, với mục tiêu và ý hướng khẳng định dùng ngòi bút tiếp tục cuộc chiến đấu cho lý tưởng quốc Gia, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc, tập thể thành viên Cội Nguồn đã vững tay chèo, gạt bỏ mọi thị phi, vượt qua mọi trở ngại để tiếp tục con đường đã vạch.

20 năm Cội Nguồn đã đón tiếp khoảng 200 văn nghệ sĩ đến từ các nước tham gia sinh hoạt dưới hình thức này, hay hình thức khác. Có những văn nghệ sĩ đến từ châu Âu như Giáo sư Vũ ký từ Bỉ, nữ nghệ sĩ Bích Thuận, nhà thơ Đỗ Bình, BS Phan Khắc Tường và phu nhân bà Trần Bạch Sương, nữ ca sĩ/ nhà thơ Đỗ Quyên, nhà văn Nguyễn Thùy, BS Trần Đại Sỹ, BS Phương Du Phạm Bá Hậu từ Paris;

Từ Úc có BS nhà văn Lâm Kim Loan.

Từ Canada có các nhà văn Nguyễn Văn Lục, Nguyễn Vy Khanh.

Và từ trong nước có các nhà thơ Hoàng Cầm, Trần Tuấn Kiệt, Hoàng Vũ Đông Sơn, Hoàng Hương Trang, nhà văn Hàm Anh, nhà nghiên cứu sử Vương Đàm, họa sĩ Phạm Cung, họa sĩ Đằng Giao. 

Tại Hoa kỳ, đông đảo các văn nghệ sĩ ở hầu hết các tiểu bang đều tham gia sinh hoạt với Cội Nguồn và liên tục cộng tác đóng góp bài vở cho tạp chí Nguồn.

Về lãnh vực in ấn và xuất bản, sau tuyển tập thơ GNDT, Cội Nguồn đã ấn hành các tuyển tập thơ văn: Một thời Lưu Lạc, Đường Xuôi Nẻo Ngược, Tuyển tập văn Những điều Trông Thấy, tập thơ song ngữ Sự Im Lặng Của Ngày Hôm Qua - The Silence of Yesterday.

Song song với các tuyển tập, CN đã đứng tên xuất bản 59 tác phẩm thơ văn, biên khảo, hồi ký cho các tác giả từ trong nước và hải ngoại. 

Bên cạnh đó Cội Nguồn đã liên tục bảo trợ, tổ chức các buổi RMS gới thiệu các tác phẩm của nhiều tác giả từ trong nước như Văn Quang, Vũ Lưu Xuân, từ Pháp như nữ nghệ sĩ Bích Thuận, nhà thơ Bích Xuân, GS Vũ Ký, Từ Úc, tác giả

Ngô Quốc Dũng với cuốn Biên giới Việt Trung và cuốn Tự điển Pháp luật của ông Lê Đình Hồ.  

Cội Nguồn cũng đã tiếp đón một số tác giả đến từ các nước, tổ chức và

bảo trợ những buổi “RMS” cho nhiều tác giả tại Hoa Kỳ, tiêu biểu như cuốn Nguyễn Khoa Nam do Hội Phát Huy Văn Hóa VN ấn hành, cuốn Dòng Họ Ngô Đình - Ước Mơ Chưa Đạt của Nguyễn Văn Minh, cuốn Ngã Tư Hoàng Hôn của Văn Quang, cuốn Cung Oán Ngâm Khúc (bản dịch và chú thích của GS Nguyễn Ngọc Bích...) và các tác giả khác như Duy Năng, Hồ Mộng Thiệp, Cao Mỵ Nhân, Sương Mai, Phong Thu, Hương Giang, Cao Nguyên, v.v.

Ngoài ra, từ những bài viết tản mạn cho báo chí, đặc san, Cội Nguồn đã được giao phụ trách trang Văn học Nghệ thuật hàng tuần trên Việt Nam Thời Báo của chủ nhiệm Vũ Bình Nghi từ năm 1998 đến năm 2015, khi tờ báo tự đình bản.

Sau thời gian 9 năm hoạt động với các thành tựu vừa kể, năm 2004, CSTV Cội Nguồn được Liên bang và tiểu bang California cấp quy chế Non Profit - Bất Vụ Lợi.  Cùng thời gian này chúng tôi ấn hành tạp chí NGUỒN. 

- Nguồn là diễn đàn của những người cầm bút quốc gia kiên định lập trường, chính kiến, dùng ngòi bút để bảo vệ và phát huy lý tưởng của người Việt làm văn học nghệ thuật tại hải ngoại.

- Nguồn là nơi quy tụ những sáng tác văn, thơ, truyện, những bài lý luận, nhận định, phê bình, văn học nghệ thuật đáp ứng mọi lứa tuổi. 

Tạp chí Nguồn, ngay từ Số Một đã được Thư viện đại học Cornell, New York và thư Viện Salt Lake City, tiểu bang Utah là “độc giả” dài hạn ngay từ số Một.

Nguồn cũng đã được Thư Viện Quốc Hội Hoa Kỳ đặt mua trọn bộ (từ số 1 đến số 50) để đưa vào văn Khố Sưu Tầm Và Lưu Trữ Các Tác Phẩm Văn Học khu vực Đông Nam Á, cùng với trên 20 tác phẩm do Cội Nguồn xuất bản, đã có trong văn khố thư viện này từ nhiều năm trước. Đồng thời Tạp chí Nguồn (kể từ số 1) cũng đã được Thư Viện Quốc Hội Hoa Kỳ cấp số lưu ký thư mục (tiêu chuẩn quốc tế) ISSN 2157-6440.

Trong năm 2014, thư viện đại học Bắc Illinois đã đặt mua trọn bộ 56 số Nguồn cùng tất cả các tác phẩm do Cội Nguồn XB. 

Lát nữa đây NGUỒN số 56 là quà tặng BTC sẽ trao đến tận tay quý vị. Ước mong của chúng tôi là được quý vị tiếp tục đón đọc các số kế tiếp, ấn hành định kỳ mỗi năm 4 số kể từ Nguồn 57, tháng 1/ 2016. 

Kính thưa quý vị,

- 40 năm đất nước đã thống nhất, nhưng tình tự dân tộc vẫn chia cắt, phân ly. 40 năm, một nháy mắt của lich sử, nhưng 40 năm là một nửa đời người. 40 năm cộng đồng Việt Nam lưu cư tỵ nạn với dân số xấp xỉ ba triệu người, đã đủ trưởng thành mà nhìn lại ngày bỏ nước ra đi, trốn thoát chủ nghĩa độc tài phi nhân bản, không ai mang theo hận thù, không ai mang theo của cải, thậm chí ra đi với hai bàn tay trắng, với một bộ quần áo trên người. Nhưng hành trang quý giá mà mỗi người mang theo là ngôn ngữ Việt cùng tình yêu quê hương và tình tự dân tộc,

- 40 năm, gần một nửa đời người thì 20 năm cũng là một thời gian không ngắn trong bước đầu cuộc sống ngỡ ngàng xa lạ, đầy khó khăn của tất cả chúng ta, trong đó có anh em chúng tôi, những người vừa thoát khỏi lao tù CS đến hội nhập và ngồi lại với nhau trong sinh hoạt thơ văn Cội Nguồn.

Với sự quan tâm sốt sắng yểm trợ tinh thần cũng như vật chất của các ân nhân, của các tác giả, bạn đọc và thân hữu, nhờ đó chúng tôi có được những thành tựu hôm nay, thành tựu này là di sản khiêm nhường không riêng của chúng tôi mà là của tập thể người Việt tha hương tỵ nạn.

Sau hết, nhân danh là người sáng lập và điều hành CSTV Cội Nguồn trong 20 năm qua, chúng tôi xin công bố, kể từ Nguồn số 57 đầu năm 2016, nhà báo Lê Văn Hải sẽ đảm nhận vai trò Chủ nhiệm, đồng thời là người Điều Hành CSTV Cội Nguồn, với một Ban Biên Tập và Ban Điều Hành có thêm hai nhân sự mới là nhà thơ Tiểu Muọâi và nhà thơ Hùng Vĩnh Phước. Mọi Sinh hoạt và các phần vụ của các thành viên cũ không thay đổi. Cá nhân chúng tôi vẫn đảm nhận vai trò Chủ bút.    

Thay mặt Ban điều hành CSTV Cội Nguồn và nhóm chủ trương biên tâp tạp chí Nguồn, chúng tôi xin chân thành cảm ơn sự hiện diện cùng  những yểm trợ quý báu của toàn thể quý liệt vị.

Trân trọng

Song Nhị

San Jose, ngày 1/11/2015)

***

Diễn Văn Tại Dạ Tiệc KỶ NIỆM 20 NĂM VĂN HỌC CỘI NGUỒN

NGUYỄN TRỌNG NHO

LTS.- Ngày 1 tháng 11 năm 2015 CSTV Cội Nguồn tổ chức dạ tiệc mừng 20 năm sinh hoạt tại nhà hàng Phú Lâm, San Jose.

Buổi dạ tiệc có sự tham dự của   đông đảo các văn - thi - nhạc sĩ tại San Jose và vùng phụ cận. Tham dự buổi tiệc có Thiếu Tướng Nguyễn Khắc Bình, nhiều sĩ quan QLVNCH các cấp, cựu Dân Biểu Phan Thiệp, Nghị viên Nguyễn Tâm, cựu Phó Thị trưởng Madison Nguyễn, cùng các hội đoàn, và truyền thông báo chí... 

Nhận lời mời của Ban điều hành CSTV Cội Nguồn Chánh Án Nguyễn Trọng Nho đã có bài phát biểu với cử tọa trong buổi dạ tiệc. Sau đây là nguyên văn bài diễn văn của ông Chánh Án.

Kính thưa quí vị tướng lãnh, Quí vị dân cử và toàn thể quí vị quan khách.

Kính thưa qúi văn thi sĩ chủ trương nhóm Cội Nguồn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn văn thi sĩ Song Nhị và GS Lê Đình Cai đã gửi giấy mời tôi và nhà tôi tới đây hôm nay để tham dự buổi họp mặt mừng 20 năm sinh hoạt của nhóm Cội Nguồn (CN).

Tôi đã được quen biết và sinh hoạt chung với GS Lê Đình Cai từ những năm 1963. GS Lê Đình Cai là một trong những thành viên trẻ cốt cán của một đảng chính trị quốc gia có thành tích hoạt động lâu dài khởi đi từ Đảng trưởng Trương Tử Anh với lý thuyết chính trị

sắc bén và vững chãi đủ sức bẻ gẫy được các lý luận ngọai lai vong bản, kể cả lý thuyết cộng sản. 

Là những người trẻ tuổi cùng thế hệ, cùng bị lôi cuốn vào trong giông bão của lịch sử, cùng nuôi một ao ước chung xây dựng một thể chế chính trị mà tự do, công lý và quyền bình đẳng trước pháp luật phải được coi như lý tưởng của mọi người, một thể chế chính trị không dựa trên cá nhân thần thánh, không dựa trên một phe nhóm đặc quyền, nhưng dựa trên ao ước của toàn dân, để làm nên một xã hội vững mạnh đủ sức thắp sáng lòng yêu nước, xây dựng tinh thần đoàn kết của toàn dân.

Chúng tôi hiểu rằng chỉ có một thể chế dựa trên sự cai trị bằng tinh thần đoàn kết của toàn dân, lấy dân làm nền tảng, lấy dân làm cứu cánh cho tất cả mọi hoạt động của công quyền, mới tạo thành một sức mạnh kiên cường để ngăn chặn hữu hiệu âm mưu xâm lược của CS.

Tôi cũng có vinh dự được phục vụ cùng đơn vị với Trung Tá Dương Diên Nghị, một người chiến sĩ của tư tưởng. Ông là nòng cốt cho sinh hoạt tâm lý chiến và tinh thần binh sĩ của Quân đoàn II trong nhiều năm. Ngay khi trình diện đơn vị trưởng và được gặp Trung Tá Dương Diên Nghị tôi đã thấy thật cảm mến cái phong thái vừa phong sương của người chiến sĩ trong vùng đất đầy bụi đỏ, với gió lạnh mưa mùa của Pleiku, lại vừa toát ra cái thóang đạt tao nhã của một thi nhân. Ông là biểu tượng cho những người làm văn hóa dấn thân phục vụ trong quân đội VNCH chúng ta thời đó. Năm 1967 tôi rời Pleiku về Saigon tranh cử. Hai tuần lễ sau khi đắc cử dân biểu đơn vị I tại Saigon, tôi trở lại Quân đoàn II để thăm viếng bộ tư lệnh Quân đoàn và các đồng đội của tôi trong quân ngũ và được gặp lại Trung Tá Dương Diên Nghị.

Từ đó tôi vẫn hỏi thăm về Ông luôn. Những mãi tới hôm nay tôi mới được gặp lại.  Cũng vẫn con người đó, con người của thi ca và văn học, con người đã chịu bao đắng cây trong trại tù cộng sản sau 1975. Thật là một niềm vui lớn khi được biết ông cũng là một trong những cột trụ của nhóm Cội Nguồn đang tiếp tục đem tài năng đóng góp vào việc xây dựng và bảo tồn văn hóa Việt Nam cùng với anh em trong nhóm Cội Nguồn. 

Cho phép tôi được gửi đến nhà văn Song Nhị (SN), con chim đầu đàn của Cội Nguồn, lòng cảm mến của chúng tôi.  Tôi được nghe nhiều về Anh. Nhưng đây là lần đầu tiên tôi được gặp Anh. Xin cảm ơn Anh đã cho tôi vinh dự được tham dự một sinh hoạt đầy ý nghĩa đêm nay.

Cho tôi xin lỗi trước cùng quí vị tướng lãnh, quí vị dân cử và toàn thể quan khách là tôi sẽ phải ra phi trường để đáp chuyến bay chót South-West rời San Jose lúc 9 giờ đêm nay về lại quận Cam vì sáng mai, thứ hai, tôi sẽ phải tiếp tục phiên xử án với bồi thẩm đoàn có mặt tại tòa án đúng lúc 8:30. Dù tôi đã về hưu những vì nhu cầu của tòa án nên tôi đã được kêu trở lại làm việc xử án như trước kia. 

Nhà tôi, Phạm Vân Bằng và tôi rất buồn là sẽ không được ở lại suốt buổi dạ tiệc thật ý nghĩa này để hàn huyên cùng tất cả quí vị. Mong quí vị tha lỗi cho chúng tôi.

Kính thưa toàn thể quí vị. 

Hôm nay chúng ta gặp nhau để nhìn lại một chặng đường 20 năm của một sinh hoạt văn hóa của cộng đồng chúng ta.

2

0 năm nghe sao như thật lâu. Nhưng nhìn lại mình để thấy như là chỉ mới hôm qua đây. Cái vi diệu của cuộc sống đầy ý nghĩa đã làm cho thời gian mất đi ý nghĩa của nó. Chúng ta, tất cả chúng ta từ khi tới vùng đất tự do này, đều lăn xả vào cuộc sống, cố tìm cho mình một con đường phục vụ ý nghĩa nhất cho cuộc đời mình. Anh chị em trong văn đàn Cội Nguồn cũng thế. Khi chúng ta đem tâm huyết, năng lực mình ra làm việc thì thời gian có dài hay ngắn đã trở thành không quan trọng. Mục đích cuộc sống của chúng ta mới là cái thước để ghi lại những dấu mốc của cuộc đời. 

Cho nên dù tóc đã bạc, mắt đã mờ, chân đã mỏi, nhưng chúng ta nghĩ 20 năm như chỉ mới hôm qua. Và 20 năm tới sẽ cũng chỉ đến và qua đi như một chớp mắt khi chúng ta tiếp tục miệt mài trong những đóng góp cho cộng đồng và xã hội

Thế nhưng đêm nay chúng ta tụ họp nơi đây, không phải để sáng tác, hay để trải lòng mình trên những trang giấy giữa đêm khuya, viết ra những giòng thơ tuyệt tác về tâm tư cuả một người tù ngóng trông về một tương lai đầy u tối, nhưng không bao giờ mất niềm tin vào chiến tha'ng sau cùng của sự thật (Từ Giữa Ngục Tù - thơ SN Tiếng Hờn Chiến Mã, tr. 134); chúng ta cũng không nhắm mắt lại để tâm hồn bay bổng về quê hương và tưởng nhớ đến xóm làng, đến bà mẹ già đang mỏi mòn trông chờ con đang lao tù miền Việt Bắc. 

Đêm nay cả thời gian và sáng tác đều ngưng lại. 

Chúng ta được các văn thi sĩ CN mời đến dự một bữa tiệc vui.  Hôm nay họ dừng bước để chúng ta được cùng họ nhìn lại cái thời gian đã qua. 

Chính hôm nay khi nhìn lại cùng với anh chị em trong CN về những gì đã xảy ra trong 20 năm CN, chúng ta chợt thấy thật rõ là 20 năm thật là dài, rất dài.

Rất dài để mà thấy những nỗ lực, công trình đóng góp của các văn thi sĩ trong văn đàn CN thật đáng quí làm sao. Chúng ta nhìn lại để mà kinh ngạc về số lượng tác phẩm CN đã cung cấp cho đời sống tinh thần của cộng đồng người Việt hải ngoại. Từ Tiếng Hờn Chiến Mã, Tiếng Hát Của Loài Chim Di, Lời Rao Giảng Của Thơ, Lưu Dân Thi Thoại trong số 59 tác phẩm đã được xuất bản bởi CN và 57 đặc san Cội Nguồn đều đặn được gửi đến độc giả trên khắp năm châu.

Nhìn lại 20 năm để mà thấy những cố gắng và thành quả của CN để chúng ta hôm nay có thể nói với anh chị em CN: “Chúng tôi xin cảm ơn anh chị em về những cố gắng vượt bực, về những đóng góp quí giá, về sự quên đi cái thời gian 20 năm mà các anh chị em đã mất trong cuộc đời của mỗi người. Xin cảm ơn anh chị em đã vượt thoát khỏi mọi khó khăn, bỏ quên mọi nhọc nhằn quá khứ, coi thường mọi chướng ngại trước mặt, tiếp tục tiến về phía trước với ngòi bút, với tâm tư, với tình yêu văn thơ, để cung cấp cho đời những tác phẩm rất giá trị.”

Kể từ khi có cuộc chiến tranh quốc cộng, những người yêu nước, những con người chỉ biết chí tình với tổ quốc, tận tụy với đồng bào và dân tộc đã bị chìm đắm trong những đau thương vô vàn. Bao nhiêu các chiến sĩ Quốc Dân Đảng, Đại Việt, Cao Đài, Hòa Hảo, đã bị thực dân và cộng sản và những lực lượng phản bội dân tộc sát hại. Những người anh hùng, những con người yêu nước thương nòi này mãi mãi sẽ chỉ là những anh hùng tuyệt đối vô danh. Có ai còn nhắc nhớ đến những người này? Có ai còn nhớ đến gia đình họ? Có ai nhớ hay nghĩ đến những người mẹ đã mất đi những người con yêu dấu đã hy sinh trong những xung đột trải dài gần một thế kỷ trên quê hương ta? Sẽ có ai còn nhớ hay biết đến những tháng ngày tù tội tại trại Hoàng Liên Sơn? Có ai còn nhớ hay biết đến những đọa đày nhục nhằn thống khổ của những chiến sĩ VNCH năm này qua năm khác trong các trại cải tạo cộng sản?

Và khi mà tất cả vô tình hay cố ý quên đi hết, quên hết quá khứ đau thương, để như đã mặc nhiên chấp nhận những lộng ngôn, xảo ngữ chuyển đổi những đau thương tủi nhục, đàn áp, kỳ thị bất công của quá khứ trở thành những ân sủng, và gọi tù tội, lưu đầy, hành hạ là cải tạo giáo dục, lúc đó lịch sử đã bị viết lại, đã bị bôi bẩn.

Và khi chúng ta cúi đầu yên lặng, câm nín để cho lịch sử bị viết lại, bôi bẩn, tẩy xoá, chúng ta sẽ thực sự là những con người không có lịch sử nữa. Chúng ta sẽ chỉ là những sự hiện hữu vong thân, không cội nguồn.

Một tập thể con người, một dân tộc sẽ không có lịch sử khi thế hệ con em đuợc dạy dỗ để chấp nhận sự nói láo, sai trái về lịch sử để coi những sự nói láo, sai trái đó chính là lịch sử. Lúc đó thì tập thể con người hay dân tộc đó chỉ còn chờ ngày diệt vong. 

Trong suốt 40 năm qua một trong những mối lo lớn lao nhất của nhiều người là làm sao để bảo tồn những dữ kiện lịch sử trung thực cho lịch sử. Từ lịch sử trung thực với dữ kiện lịch sử, những thế hệ hiện tại và tương lai sẽ học hỏi về quá khứ, không phải để khơi dậy hay nuôi dưỡng thù hận, chia rẽ, nhưng là để có được những bài học quí giá để tránh khỏi những bước đi sai lầm của thế hệ đi trước, và để từ đó họ sẽ xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn quá khứ. Điều này chỉ có thể xảy ra được nếu lịch sử phải được viết ra trung thực với dữ kiện lịch sử.

Mối lo lắng đó ngày càng lớn lao hơn với sự trôi qua của thời gian và sự tận tụy và tích cực của những kẻ muốn phủ nhận lịch sử. 

Thế nhưng sau khi tôi được đọc các tác phẩm của CN, tôi cảm thấy có một niềm hy vọng nào đó lóe lên cho tương lai.

Khi mải mê đọc những bài thơ trong Tiếng Hờn Chiến Mã như:

Tôi trèo lên đỉnh núi,

hai tay vươn mặt trời,

Rừng thân cây ngã gục,

Nước sông màu đỏ trôi

Bốn bề hoa cỏ úa,

bốn bề sương mù bay,

đất khô cằn sỏi đá,

khổ đau oằn đôi vai,

Tôi trèo lên đỉnh núi,

say sưa nhìn cuộc đời,

làm chứng nhân lịch sử

và nhận diện từng người. 

(trích “Người lên đỉnh núi” trang 147 THCM)

hay:

Ta so lại quá khứ hôm nay,

Như một lằn roi khắc nghiệt

Quất ngang lưng cuộc đời

Ta mang dấu ấn hãi hùng

từ tuổi ấu thơ

Bom đạn

đấu tranh

Ngục tù

khủng bố

(“Từ Giữa Ngục Tù”, trang 136 THCM)

và:

Hỡi trái tim

Đời đời máu đỏ

Đời đời là yêu thương

Sao cả trăm năm

Trên quê cha khốn khổ

trên đất mẹ nhục nhằn

Khổ đau và bội bạc...

(“Tiếng Hát Loài Chim Di” trong THCM tr. 88)

Đây không chỉ là những bài thơ diễn tả ý tình thật tuyệt vời trong cả khi xót xa và tuyệt vọng, làm rung động tâm hồn chúng ta. Nhưng đây là những giòng chữ viết lại những dữ kiện cần được ghi lại trung thực.

Tôi cũng đã được đọc qua “Nửa thế kỷ VN” trong đó có một phần ngắn SN viết về cuộc đấu tranh tàn khốc tai Saigon giữa thành đoàn sinh viên cộng sản và những người sinh viên quốc gia. Cuộc đấu tranh khốc liệt đó đã bắt đầu từ 1963-1964 khi tôi được cùng Lê Hữu Bôi, một người lãnh tụ tuyệt vời của Sinh Viên đảm trách lãnh đạo Tổng Hội Sinh Viên Saigon. Cộng sản đã thú nhận họ đã hoàn toàn thất bại trong thời gian này.

Thành đoàn sinh viên cộng sản chỉ thao túng được lực lượng sinh viên khi chúng tôi không còn trách nhiệm trong Tổng Hội Sinh Viên. Cuộc đấu tranh đó mà SN viết đến trong 50 năm lich sử giữa chúng tôi những người sinh viên quốc gia và sinh viên thành đoàn cộng sản rất tàn khốc và những người sinh viên quốc gia đã hoàn toàn cô đơn.

Hãy nghĩ lại việc Phó Tổng Thống Nguyễn Cao Kỳ đã cho xe quân đội với còi hủ và lính có vũ trang bảo vệ sinh viên cộng sản Huỳnh Tấn Mẫm để thấy được sự cô đơn của những người sinh viên quốc gia lúc đó. Họ không phải chỉ bị hiểu lầm mà còn bị đánh phá bởi những người tự nhận là chống cộng. Thật ra thì những người quốc gia chân chính chỉ biết yêu nước lúc nào cũng cô đơn như vậy.

Rồi những trang viết về trại tù cải tạo, về con người, về tuyệt vọng, về tình yêu từ trong tù ngục, kể lại sự việc có thực đã xảy ra trong cuộc đời với thi nhân và văn sĩ là nạn nhân và chứng nhân của sự thực

Các văn thi nhạc sĩ không viết sử. Họ không là những sử gia. Nhưng gián tiếp những người đang viết hồi ký, bút ký, ký sự, làm thơ, làm nhạc đang bù lấp một phần nào cho cái khoảng trống vô cùng to lớn do sự thiếu vắng những người bỏ tâm huyết viết sử để phục vụ sự thật chứ không phải cái sự thật bị tẩy xoá, bóp méo, bôi bẩn.

Xin cảm ơn Song Nhị. Xin cảm ơn các văn thi sĩ Cội Nguồn. Xin cảm ơn tất cả những văn thi nhạc sĩ đang đóng góp vào việc viết về quá khứ với lương tâm trong sáng. Từ những sáng tác của các văn, thi, nhạc sĩ, các nhà biên khảo được hướng dẫn bởi lương tâm trong sáng, một ngày nào đó may ra có những người viết sử sẽ bắt đầu, và họ có thể rút ra, so sánh và gạn lọc được những dữ liệu để phục vụ sự thật và hy vọng, vâng tôi chỉ hy vọng là lúc đó lịch sử sẽ được viết ra trung thực.

Xin các anh chị em trong Cội Nguồn, xin các văn thi nhạc sĩ có lương tâm, có lòng yêu thương dân tộc hãy tiếp tục sáng tác và hãy trung thành với lương tâm trong sáng của người cầm bút. Tôi biết đây là một đòi hỏi thật tham lam đặt lên vai quí vị. Nhưng làm sao hơn. Chúng ta chỉ biết hy vọng. Gian lao, đọa đầy, tù ngục, đói khổ đã không làm chúng ta đầu hàng và bán rẻ lương

 

NGUYỄN VY KHANH

VĂN HỌC MIỀN NAM

qua một bộ

“văn học sử” trong nước

Miền Nam đây là Việt-Nam Cộng-Hòa và nền văn-học của những năm 1954-1975. Văn hóa và nền văn-học của miền Nam sau những cuộc thanh lọc, bắt bớ và cấm đoán, vẫn tiếp tục bị những bất thường và quái gở của một thế giới văn hoá, biên tập cố tình làm cho sai lạc.

Ai cũng biết sau ngày cưỡng chiếm miền Nam 30-4-1975, văn-học và văn hóa Việt-Nam Cộng-Hòa đã bị cấm đoán, phủ nhận như thế nào qua nhiều đợt tấn công, dàn cảnh.

Nay, đã 35 năm sau, chiến thuật đó vẫn còn ở một nước Việt Nam hô hào cái gọi là “cởi mở”, “kinh tế thị trường”. Mới đây, chúng tôi được đọc bộ Văn-Học Việt-Nam Nơi Miền Đất Mới trên 4 ngàn trang gồm 4 tập của soạn giả Nguyễn Q. Thắng (NXB Văn Học, Hà-nội). Miền Đất Mới ở đây được soạn giả bao gồm miền Nam Lục-tỉnh và miền Nam Cộng Hòa; và trong các tập 3 và 4 chủ yếu vẫn là những cây viết của đảng CSVN gồm nằm vùng, ly khai, tập kết, gởi vô Nam hoặc những cây viết từng có mặt thời

Việt Nam Cộng Hòa nhưng sau này sinh hoạt với các hội và báo chí của Cộng sản Việt Nam. Đặc biệt Nguyễn Q. Thắng đã xen vào đó những nhà văn của miền Nam 1954-1975 nhưng vì ông có thể nói hãy còn tuân theo một “chính sách” hay “chỉ thị” nào đó, do đó chưa thể là một bộ văn-học sử đúng nghĩa – nghĩa là ghi nhận, tổng kết và phê phán các tác-giả và tác-phẩm như đã xuất hiện và sinh hoạt một thời.

Những phê phán, nhận xét có thể có những chủ đích chính trị:

1- Cố tình nêu sai danh-tính các nhà văn Việt-Nam Cộng-Hòa: Ngoại trừ trong một số trích (nguyên) văn, toàn bộ sách của Nguyễn Q. Thắng không nêu đích danh các nhà văn qua các bút hiệu đã dùng, đã quen với người đọc và đã đi vào văn-học sử như Mai Thảo, Nhã Ca, Dương Nghiễm Mậu, Võ Phiến, mà lại dùng tên thật (tên khai sanh) của họ để làm tiêu đề cũng như đánh giá. Mai Thảo trở thành Nguyễn Đăng Sinh (tập 3, tr. 1233, trong khi tên thực thật của Mai Thảo là Nguyễn Đăng Quý) với chú thích rằng phần này được làm để thông tin về sinh hoạt báo chí và thơ tự do.

Nhã Ca lúc được gọi là Thu Vân, lúc lại là Trần Thị Thu Vân. Võ Phiến thành Đoàn Thế Nhơn, Trùng Dương có lúc là Trùng Dương Nguyễn Thị Thái, v.v.

Nhà văn học sử khi viết về các tác-giả văn-học đều phải ghi bút hiệu là chính, chỉ ở những phần tiểu sử mới nhắc đến tên thật, hoặc giả tác-giả đó dùng tên thật để sinh hoạt văn-học nghệ thuật thì mới ghi tên thật: gs Nguyễn Văn Trung có các bút hiệu Hoàng Thái Linh, Phan Mai, nhưng các bút hiệu này chỉ được sử dụng hạn chế và khi xuất bản tác-phẩm tên thật của ông được ghi thì nhà viết văn-học đương nhiên phải dùng tên thật của ông. Nguyên Sa ngược lại là một nhà thơ khi ký Nguyên Sa và khi viết sách giáo khoa triết học (Descartes nhìn từ phương Đông, Luận lý học, Luận Triết học, v.v.) thì ký Trần Bích Lan; do đó khi viết về nhà thơ Nguyên Sa người ta có thể nói đến nhựng sách giáo khoa mà ông là tác-giả, dĩ nhiên là không thể ngược lại, viết về ”nhà thơ  Trần Bích Lan” vì không hề có nhà thơ Trần Bích Lan dù Nguyên Sa và Trần Bích Lan là một người.

- Lê Vĩnh Hòa được ghi trong tiểu sử là “em ruột văn sĩ Đoàn Thế Nhơn...” (tập 4, tr. 270 – từ đây các chú thích đều trích từ tập 4) - thay vì Võ Phiến!

- Về hai nhà văn Y Uyên và Doãn Dân, ông Nguyễn Q. Thắng chỉ ghi năm mất của Doãn Dân; còn Y Uyên thì “mất năm 1969 đang độ tài hoa nẩy mở” (tr. 827) nhưng không ghi rõ chết vì đạn pháo của ai (Việt Cộng!) trong khi các tay văn nghệ năm vùng ở miền Nam vô bưng chết thì được ghi lý do chết: Lê Vĩnh Hòa thì “hi sinh trong một trậnchống càn tại Long Mĩ, Xẻo Giá...” (tr. 270); Trần Triệu Luật thì “hi sinh trên đường công tác ở Tây Ninh (cùng nơi cùng ngày với) Trần Quang Long”. TTL được đề cao trong một mục từ riêng (51- TTL, nhà văn chiến sĩ) cũng như TQ Long (42- TQL với thi đề “nghiêng nón”!

- Về Luân Hoán thì một chi tiết trong tiểu sử nếu không được nhắc đến vẫn còn hơn là ghi như Nguyễn Q. Thắng: “Những năm 60 ông (LH) bị động viên vào quân trường Thủ Đức một thời gian rồi trở về đời sống dân sự” vì phải thêm rằng sau Thủ Đức, nhà thơ Luân Hoán ra chiến trường và bị đạn pháo “quân thù” làm mất một chân! Hay khi viết về nhà văn Lê Tất Điều “Sau năm 1975 ông (LTĐ) định cư (?) ở Hoa Kì và nghe đâu vẫn có tác-phẩm in ở nước ngoài” - một nhà nghiên cứu, tác-giả của bao bộ sách hàng vạn trang, mà chỉ biết “nghe đâu”! Cũng vì nghe đâu nên mới viết về nhà văn “Hồ Trường An, dược sĩ, nhà văn” (mục từ 32): “Từ năm 1977 định cư ở Pháp. Chưa có tác-phẩm in thành sách, nhưng có nhiều truyện ngắn trên các tạp chí ở Sài-Gòn trước năm 1975”. Còn gọi Viên Linh là “hoàng đế”, “nhà độc tài” văn-học, như mục đề 28 về nhà văn Viên Linh, là hơi ... quá, dù có thể cốt ý bênh cô Phương Thảo tức Vũ Hạnh. Thiển nghĩ với văn-học miền Nam thời 1954-1975, Viên Linh vừa là một nhà thơ, nhà văn vừa là một chủ biên tạp chí (Thời Tập) có công, dĩ nhiên không phải công kiểu Vũ Hạnh!

2- Những thiếu sót, sai lầm có chủ đích:

Trong phần về giáo sư Nguyễn Văn Trung (tập 4, trang 7-54), mở đầu chương 8: Các Văn Gia Hiện Đại, Nguyễn Q. Thắng ghi rằng gs Trung còn có bút hiệu Nguyễn Nam Châu. Thực ra,  Nguyễn Nam Châu (bút danh Hoài Kim Yến) là một giáo sư đại học Huế những năm cuối thập niên 1950, viết nhiều bài trên tạp chí Đại Học và là tác giả những cuốn Sứ Mệnh Văn Nghệ và Những Nhà Văn Hóa Mới (1958). Sau này ông Nguyễn Nam Châu trở về Bỉ làm giáo sư đại học và không lâu trước khi mất đã xuất bản một tập sách nhìn lại chủ nghĩa Marx. Nguyễn Q. Thắng còn ghi thời trước 1975, gs NV Trung sinh hoạt trong một số lực lượng, hội đoàn “dưới sự chỉ đạo trực tiếp, có lúc gián tiếp của lực lượng cách mạng nội thành” mà không dẫn chứng bằng cớ, dễ khiến hiểu lầm và trong trường hợp này sai lầm rất nghiêm trọng. Trong phần trích văn tác-giả Nguyễn Văn Trung, Nguyễn Q. Thắng trích lại một phần chương 5 Văn-học trong vòng tay chính trị của hồi ký “Những chặng đường đã qua” của gs Trung, nhưng trong phần tiểu sử lại nhắc việc Phạm Công Thiện phê bình các tác-phẩm của gs Trung, mà Nguyễn Q. Thắng lại không ghi nhận những “feedback” về việc ấy mà gs Trung đã ghi lại trong cùng tập hồi ký đã kể; hơn nữa nếu quan sát đã thấy bài phê bình của Phạm Công Thiện đã không xuất hiện trong các lần tái bản tập Hố Thẳm Tư Tưởng, nhưng lại được một nhóm Phật tử ở Huế in lại thành tập in mỏng Phê bình luận án tiến sĩ triết học của Nguyễn Văn Trung năm 1973 .

Giáo sư Nguyễn Văn Trung đã viết

trong hồi ký của ông: “Sau đảo chánh 01/11/1963, ông Phạm Công Thiện xuất bản cuốn Hố Thẳm Tư Tưởng, dành một chương phê phán luận án tiến sĩ của tôi với một thái độ khinh bỉ, trịch thượng, mạt sát thậm tệ. Cuốn sách bán chạy, dư luận bàn tán sôi nổi vụ “ông Phạm Công Thiện phê phán ông Nguyễn Văn

Một cảnh đốt sách tại Sài Gòn sau tháng 5-75

Trung”, chờ đợi tôi lên tiếng đối đáp; nhưng cho đến nay tôi vẫn giữ im lặng,  không có một lời nói công khai nào. (...) Tôi và ông Thiện gặp nhau ở tòa báo Bách Khoa với sự chứng kiến của anh Lê Ngộ Châu. Trong bữa gặp gỡ đó, ông Thiện thú nhận với tôi đại ý như sau: Tôi viết bài phê bình anh để thỏa mãn những uất ức bất mãn của giới Phật giáo coi anh là tiêu biểu cho trí thức Việt Nam nói chung và trí thức Công giáo nói riêng. Tôi xin hứa với anh sẽ bỏ bài đó trong lần tái bản sách sắp tới. Ông Phạm công Thiện đã giữ lời hứa.” (Chương IV - Ông Phạm Công Thiện).         

3- Những đánh giá và xếp loại vô nghĩa, lỗi thời:

Đây là trường hợp các nhà văn nữ miền Nam thời ấy Túy Hồng, Trùng Dương, Nguyễn Thị Thụy Vũ, kể cả Nhã Ca, đều bị Nguyễn Q. Thắng gán cho nhãn hiệu “vô sỉ”. Theo ông, các bà này mà ông gộp chung là “những người cùng nhóm là một thứ “vô sỉ” (cynique) trong văn chương. Nghĩa là họ đem những cái không đáng phô trương ra quảng diễn không chút e dè (NTTV tr 455, TD tr. 872, NTH tr.. 629, ...)”. Nguyễn Q. Thắng thêm rằng Nguyễn Thị Thuỵ Vũ làm công việc này “khá nhiệt tình trên từng trang văn”, còn tác-phẩm nhà văn Trùng Dương “đều được dựng nên bởi nhân sinh quan và thế giới quan một cách “hiện sinh”, buông xả và gần như vô sỉ” (tr. 872, 873). Nặng nề nhất là với nhà văn Túy Hồng mà Nguyễn Q. Thắng cho rằng cùng với các nhà văn nữ kia “từng gây nên hiện tượng văn-học có tính nhục cảm dồn nén thể xác của các cô gái lỡ thì... (một cách) tiêu biểu nhất” (tr. 538). Đây là thứ ngôn ngữ của Vũ Hạnh và Tin Văn (của Nguyễn Ngọc Lương, Trần Bạch Đằng chi phối, điều khiển)!

Nhà văn Nhã Ca có lẽ bị nặng nề nhất trong bộ gọi là văn-học sử này. Với mục đề “35-Thu Vân, nhà văn dùng tính dục để giải quyết vấn đề” mấy ai nghĩ là Nguyễn Q. Thắng nói về nhà văn Nhã Ca? Ở trang 639, “Thu Vân” biến thành “Trần Thị Thu Vân”, và khi viết về thơ Nhã Ca, không, về nhà thơ Thu Vân chớ, thì ông Nguyễn Q. Thắng viết như sau: “Bà còn là một thi sĩ với những thi đề có giá trị nghệ thuật của mĩ tính thi ca hiện đại có thể nói thơ bà Thu Vân vượt trên văn bà Thu Vân”. Sau đó ông trích bài thơ nổi tiếng của bà nhưng lại cắt mất một phần tựa đề chỉ vì trùng với bút hiệu thật của bà (Nhã Ca!): “Bài ... Ca thứ nhất”!

Nhà văn Nhật Tiến khi viết về các nhà văn nữ này đã nhẹ nhàng nhận xét rằng “...những tác-phẩm viết táo bạo của giới cầm bút phụ nữ, gây cho độc giả một ấn tượng mới mẻ về những ý tưởng muốn thoát ly cái vỏ phụ nữ Á-đông thuần túy...”. (Bách Khoa, 1967).  Gần đây, nhà thơ Du Tử Lê thì khẳng định rằng “Nhã Ca, nhà văn nữ nói “không” với dục tính” trong bài viết cùng tựa đề trên tờ Người Việt (CA) số 6-4-2010.

Bộ sách của ông Nguyễn Q. Thắng đã khiến người đọc nhận thấy sự hiện diện quẩn quanh của một chỉ thị nào đó của bộ chính trị!

Cách nhìn của mấy cây viết “phải đạo” như Vũ Hạnh, Lữ Phương, Trần Trọng Đăng Đàn, và nay Nguyễn Q. Thắng đã là một cái nhìn mang tính xã hội, chính trị của một quan niệm macho toàn trị, tức không mang tính vănchương; quan niệm bao cấp này đã lỗi thời và rất bất cập! Gần 10 năm trước, chúng tôi đã có dịp viết về đề tài Tính dục và nữ quyền này: “Phải đến Túy Hồng, Nguyễn Thị Hoàng, Nguyễn Thị Thụy-Vũ, Trùng Dương văn chương mới trở thành phương tiện cho nữ quyền và quyền sống. Thật vậy, từ cuối thập niên 1960, người viết nữ đã mạnh bạo đi xa hơn, tự tin hơn và những vấn đề phụ nữ được chính thức trương lên chữ nghĩa. Cái Tôi, nhân vật chính, nội dung, tình cảm, tình yêu, tình dục, ... không còn là của riêng những nhà văn thơ phái nam (...) Văn chương dục tính hay có dâm tính lại do người nữ viết hình như hấp dẫn hơn vì cũng hình như có tính tự thuật nhiều hơn. Vì từ nay, người nữ làm chủ con người, tư duy, tình cảm và cuộc đời của họ trong văn chương. Làm người nữ, với văn chương! Simone de Beauvoir trong Le Deuxième Sexe (1949) đã phát động cái ý thức nữ quyền đó khi hô hào "On ne nait pas femme, on le devient". Trong văn chương, trong ngôn ngữ, vì là cái có thực, có sự sống. Như vậy, viết trở thành hành động tự xác định của người phụ nữ, trở thành phát ngôn viên chính thức của con người phụ nữ, tiếng nói chính thức và từ tình dục (...) Không đóng vai luân lý, đạo đức nhưng đối với văn chương dục tính, thiển nghĩ tính văn chương sẽ không ở lâu với những quẩn quanh tình dục không lối thoát. Không bắt buộc phải hướng thượng, nhưng nếu nhân vật, hành động và nội dung của văn chương cứ bị tình dục, thân xác giam hãm tù đày, định nghĩa về văn chương hình như đã bị hãm hiếp một cách tội nghiệp vậy! Đây là chỗ khép lại của nhiều thập niên thử nghiệm kể từ khi nhóm Sáng-Tạo đề nghị buông thả và khai phá tình dục trong văn chương...“.

Một quan niệm khác mà Nguyễn Q. Thắng hay nói đến và gán cho vài nhà văn, là sadisme. Theo các từ-điển thì sadisme có nghĩa là “thói loạn dâm gây đau đớn” trong y-học và một cách tổng quát chỉ những trò, những lối sống và cả bút pháp “chủ khoái lạc bạo tàn”. Bút pháp của nhà văn Duy Lam mà Nguyễn Q. Thắng gọi là “nhà văn của dòng họ” đã được ông gọi là “bút pháp nặng tính sadique của văn-chương hiện đại tây phương” (tr. 256). Em ông, nhà văn Thế Uyên thì được xem là “một nhà văn thuộc trường phái sadique như ông tự nhận “có lẽ tôi hơi sadique” (tr. 325). Khuynh hướng này nhà thơ Nguyên Sa ở Miền Nam đã là người đầu tiên sử dụng. Sadisme là một ý niệm, một style, nếu áp dụng vào lãnh vực văn chương thì cũng chẳng có gì tai hại cần phải nhấn mạnh.

4- Bất nhất về thời gian:

Với những nhà văn Việt-Nam Cộng-Hòa sống sót và thoát rời khỏi nước được, về sau tiếp tục sinh hoạt ở hải ngoại, Nguyễn Q. Thắng dừng tiểu sử họ và ngừng ghi tác-phẩm của họ ở mốc 1975, trong khi các nhà văn của Việt Nam cộng sản hay theo Cộng thì lại được tỉ mỉ tiểu sử và tác-phẩm đến ngày xuất bản bộ sách (2008-9). Một điểm khác nữa là Nguyễn Q. Thắng thường trích các tác-phẩm đã đăng báo hơn là từ văn bản đã xuất bản của các tác-phẩm và tác-giả đó. Vậy đây là một tuyển tập văn-học qua báo chí hay văn-học sử? Võ Phiến trước khi xuất bản các tuyển tập về văn-học miền Nam 1954-1975, đã cất công viết một tập Tổng quan, trong khi bộ sách của Nguyễn Q. Thắng chỉ là một sưu tập và tiểu truyện về các tác-giả miền Nam với những giới thiệu có tính thương mại hơn là đi vào nội dung!

Xem bộ sách của Nguyễn Q. Thắng không khỏi nhớ đến dĩ vãng tàn độc đối với nền văn học của những kẻ sống ở miền Nam, trong vùng Việt Nam Cộng hòa bị chiến bại, đã bị “kẻ thắng” xóa bỏ bằng những nghị định và chiến dịch: Nghị định 20-8-1975 của Lưu Hữu Phước bộ trưởng Thông tin văn hóa của chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam - nghị định cấm lưu hành sách báo xuất bản tại miền Nam trước đó. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ IV (1976) ghi rõ nhiệm vụ phải "quét sạch ảnh hưởng của tư tưởng và văn hóa thực dân mới" ở miền Nam (Trích từ Văn Hóa Văn Nghệ Miền Nam Dưới Chế Độ Mỹ Ngụy (Hà Nội: Văn Hóa, 1977), tr. 8). Tháng 3-1976, từng đoàn từng đoàn cán bộ càn quét tịch thu hết sách báo xuất bản dưới thời chế độ cũ, để đốt, "tẩy". Chiến dịch thanh toán "bọn văn nghệ sĩ phản động" khởi đầu sáng 3-4-1976, hai ngày sau vụ nổ công viên con rùa đường Duy Tân: công an lùng bắt hầu hết văn nghệ sĩ và trí thức. Sau đó là tù đày, cải tạo, và khi nghi bóng nghi gió lại tiếp tục càn quyét thu vén sách Việt Nam Cộng Hòa như vào tháng 3-1981, nhà cầm quyền ra hẳn một cuốn danh mục sách và tác già cấm lưu hành. Những gì không xuất phát từ văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa và chuyên chính vô sản đều phải xóa bỏ, phủ định, vì "mảng" văn học này bị kết án là "đồi trụy hóa con người", "phục vụ xã hội tiêu thụ miền Nam" tức một thứ "văn học phục vụ chính trị phản động", phản cách mạng - những cái nhãn hiệu có thể làm tiêu mạng sống con người!

Từ 1975 đến nay có hơn 20 cuốn sách phê phán xuyên tạc nền văn nghệ Việt Nam Cộng Hòa: văn học tay sai cho thực dân mới cũ nhưng đáng sợ như những trái bom! Như vậy, ngay sau khi "chiến thắng", các cán bộ và cả guồng máy liền gấp rút tấn công và thủ tiêu những thành tích văn-hóa văn-học ở miền Nam trước khi họ đến. Gần đây đã có vài cử chỉ có tính “xét lại”. Và tác-phẩm của nhà văn Việt Nam ở hải ngoại được xuất bản ở trong nước dĩ nhiên đã qua gạn lọc (gần đây thêm Kiệt Tấn - Em Điên Xỏa Tóc, Hoàng Khởi Phong - Người Trăm Nam Cũ). Riêng tác-phẩm của các nhà văn Việt-Nam Cộng-Hòa từng bị cấm đoán sau 1975, nay cũng được tái bản (như của Dương Nghiệm Mậu, Lê Xuyên, Thế Uyên, Nhật Tiến, v.v.), vậy mà Nguyễn Q. Thắng làm công việc gọi là văn-học sử lại không cho biết Phi Ích Nghiễm là Dương Nghiễm Mậu! Khi giới thiệu các truyện ngắn của Dương Nghiễm Mậu được NXB Phương Nam hợp tác với NXB Văn Nghệ xuất bản năm 2007, Phạm Xuân Nguyên đã có cái nhìn thích đáng hơn Nguyễn Q. Thắng: “Văn chương dân tộc Việt Nam thế kỷ XX, do nhiều hoàn cảnh lịch sử và lý do khác nhau, đã không thuần nhất và thống nhất. Có một thực tế đã trở thành lịch sử là trong giai đoạn 1954 - 1975 đất nước bị chia thành hai miền lãnh thổ với hai thể chế khác nhau và dưới hai thể chế trên hai miền lãnh thổ ấy đã tồn tại hai nền văn chương khác biệt về ý nghĩa chính trị. Nhưng ở những tác giả và tác phẩm tiêu biểu, ở bên này hay bên kia, đó đều là văn chương đúng nghĩa, tức là có giá trị nhân bản, nhân văn đối với con người. Tôn trọng lịch sử thì phải thừa nhận một thực tế khách quan là văn chương Việt Nam thế kỷ XX có các bộ phận khác nhau, và để hình dung bức tranh đầy đủ về văn chương dân tộc thì phải có sự tổng hợp, thống nhất các giá trị văn chương đích thực từ các bộ phận cấu thành ấy. Độ lùi thời gian và hoàn cảnh chính trị xã hội hiện thời của đất nước đã tạo điều kiện cho việc này. Trên tinh thần đó, “Tủ sách văn học miền Nam trước 1975” do Nhà xuất bản Văn Nghệ và Công ty văn hóa Phương Nam phối hợp thực hiện là một ý tưởng và công việc cần thiết và hợp thời, trên cả hai phương diện chính trị và văn chương, đáng được trân trọng và ủng hộ. Lựa chọn in lại những tác phẩm có giá trị văn chương của các nhà văn nhà thơ từng sáng tác ở Sài Gòn giai đoạn 1954-1975 là nhìn văn học ở tư cách văn học dưới con mắt lịch sử. Hơn thế, đó còn là đưa trả lại cho văn chương nước nhà những giá trị xứng đáng của nó và đem lại cho độc giả văn chương những tác phẩm họ cần biết, cần đọc để hiểu đầy đủ, toàn diện hơn nền văn chương dân tộc thế kỷ XX. Có thời ném đá đi và có thời lượm đá về.

Bốn tập truyện ngắn của Dương Nghiễm Mậu (Đôi mắt trên trời, Cũng đành, Nhan sắc, Tiếng sáo người em út) vừa được ra mắt ở Nhà xuất bản Văn Nghệ là trên tinh thần này. Đọc nó, độc giả sẽ được phát hiện một nhà văn xuất sắc với một lối viết hiện đại, thấm đầy chất hiện sinh, đi sâu vào thân phận con người, phơi bày những cảnh ngộ làm người trong một thế giới nhiều bất trắc, phi lý. Do đó đọc ông không thể đọc theo kiểu ngoại quan mà phải bằng con mắt nội quan...” (Thể Thao & Văn Hóa, 13/4/2007).

Viết văn-học sử mà gọi Nguyễn Đăng Sinh là Mai Thảo, Đoàn Thế Nhơn thay cho Võ Phiến, Thu Vân và Trần Thị Thu Vân là Nhã Ca, v.v. thì quả là bất thường thật! Không lẽ những danh tính nhà văn Mai Thảo, Dương Nghiễm Mậu, Võ Phiến, Nhã Ca, v.v. hãy còn nhạy cảm và gây dị ứng đến thế sao? (Dĩ nhiên không thể có Hồ Hữu Tường, Duyên Anh, Nguyễn Mạnh Côn, v.v. trong bộ sách của Nguyễn Q. Thắng!).

Cũng cần nhắc lại là những nhà văn nhà thơ của miền Nam bị giấu tên trong bộ sách của Nguyễn Q. Thắng cũng là trong số 10 vị từng được gọi là Những Tên Biệt Kích Của Chủ Nghĩa Thực Dân Mới Trên Mặt Trận Văn-Hóa Tư Tưởng cũng là tựa sách do nhà xuất-bản Văn-hóa in năm 1980 và tái bản nhiều lần. Tập này gồm 10 chương, nêu đích danh 10 nhà văn miền Nam để xóa bỏ sự nghiệp văn-hóa và văn-học của họ, những người theo họ là nguy hiểm nhất vì ảnh-hưởng “di hại” lâu dài. 10 “biệt kích” đó là Vũ Khắc Khoan, Doãn Quốc Sỹ, Nhất Hạnh, Nguyễn Mạnh Côn, Duyên Anh, Dương Nghiễm Mău, Mai Thảo, Võ Phiến, Hồ Hữu Tường và Nhã Ca.

Một nền văn-học giấu mặt, danh xưng đảo lộn ... thì làm sao đến gần được sự thật mà lại còn lớn tiếng kêu gọi hòa hợp hòa giải? Và phải chăng nền “học thuật một nửa sự thật” này đã khiến cho một giảng viên đại học sư phạm đã không biết Tự Lực Văn Đoàn là gì hoặc Khái Hưng, Nhất Linh, Hoàng Đạo, Thạch Lam là ai (Chương trình Ai là triệu phú? của đài truyền hình Hà-nội, 1-2007).

Thật ra giới nghiên cứu - giáo-sư hay nhà phê bình, biên khảo, phần lớn vẫn là cán bộ hay đảng viên cộng-sản, do đó nói chung họ vẫn làm theo chỉ thị. Những nghiên cứu tự khoe là “khoa học” (trên các tạp-chí như Nghiên Cứu Văn Học, Văn Hóa Nghệ An, v.v.) cũng chỉ là chiếu theo chính sách và nghị định của đảng và Nhà Nước. Một điều khác không thuyết phục được người làm văn-hóa miền Nam cũ là đám người làm văn-hóa theo chỉ thị này từ thời chiến-tranh Nam-Bắc đến nay thường gọi văn-học Việt Nam cộng hòa là “văn-học tại các đô thị miền Nam”. Đây là tuyên truyền đã cũ của thời chiến-tranh trước 1975 vì Hà-nội làm như vùng nông thôn và núi rừng là đã thuộc về chúng và miền Nam Cộng hòa chỉ thu gọn lại ở các vùng đô thị mà thôi. Những năm gần đây, chúng tôi từng được đọc những nghiên cứu của mấy giáo-sư và luận án của sinh viên trong nước, nội-dung có vẻ thoáng (tức  cởi mở hơn) đã dám bàn đến những đề tài từng bị xem là cấm kỵ trước đó như thơ Nguyên Sa, thơ truyện Thanh Tâm Tuyền, nhóm Sáng Tạo, các văn thơ hiện sinh, v.v. nhưng họ vẫn gọi văn-học đó là “văn-học tại các đô thị miền Nam” - gần đây có luận án tiến sĩ được xuất-bản với tựa đề Lý Luận Phê Bình Văn Học Ở Đô Thị Miền Nam 1954-1975 (Trần Hoài Anh, 2009). Đó cũng là lý do khi trong nước viết về văn-học miền Nam thì chỉ nói đến những văn thơ và báo chí tuyên truyền của cán bộ ở các vùng bưng biền và thứ đến là những văn-nghệ sĩ nằm vùng như Sơn Nam, Trang Thế Hy, Vũ Hạnh, v.v. mà gọi họ là những “nhà văn yêu nước trong các thành thị miền Nam”!

Chúng tôi tự hỏi không biết có nên thêm vào bài này rằng sau bộ sách Văn-Học Việt-Nam Nơi Miền Đất Mới của Nguyễn Q. Thắng là vụ Nguyễn Đức Tùng in tập “Thơ Đến Từ Đâu” gồm những phỏng vấn một số nhà thơ trong ngoài và sau đó là vụ Hội thảo văn học Việt – Mỹ sau chiến tranh được tổ chức tại Hà Nội cuối tháng 5 đầu tháng 6 năm nay, 2010, vụ trước còn có lời ra tiếng vào, vụ sau chỉ có báo Nhà Nước Việt Nam đưa tin. “Con đường văn học Việt Nam vào Hoa Kỳ”:  tên nghe kêu nhưng con đường đó chỉ đi rất giới hạn từ Hà-nội đến Trung tâm William Joiner ở Boston rồi trở về, không quá khứ xa hơn cũng không có tính truyền thống lẫn văn-học!

Nguyễn Vy Khanh

==

Bài thơ

Bữa Rượu Quê Nhà

của XUYÊN TRÀ

Bữa Rượu Quê Nhà

Gởi: Uyên Hà, Trương Duy Hy, Nguyễn Vân, Hồ Luân, Nguyễn Nho Cật, Nguyễn Đình Ba, Cung Tích Biền, Đinh Trầm Ca, Phạm Ngọc Lư, Hoài Khanh, Đinh Vũ Ngọc, và tất cả bằng hữu ở quê nhà trong bữa rượu tại Thạch Trúc Viên quán cà phê của Đinh Trầm Ca, Vĩnh Điện.

Mời bạn,

Bốn mươi năm xa cách

Chén rượu đoàn viên thơm tuổi học trò

Cuộc đổi đời mờ mịt quanh co

Làm sao biết, chúng mình,

có ngày gặp lại

Cứ đổ lỗi cho ông Trời

Những điều không phải

Khiến xui ta và bạn chẳng gần

Mấy chục năm trời

Nợ cơm áo trần thân

Đứa bỏ quê, đứa bỏ làng đi biệt

Còn ta, chết khi sống mà không biết

Ngu ngơ như thằng Mán giữa rừng

Ly rượu chiều nay

Nước mắt rưng rưng

Câu thương hải tưởng chừng trong mộng

Trời cao đất rộng

Lang bạt hà phương

DIÊN NGHỊ

Bình Thơ

Không tài hoa cũng thất chí

cùng đường

Nước đổ lá môn

Bóng đời vân cẩu

Bạn sống giữa cố hương

Còn ta ở đậu

Cách biệt phương trời, nỗi khổ

như nhau...

Cứ để cho đời gạn lọc vàng thau

Quân tử hề, cạnh cầu chi danh lợi

Sơn thủy cùng, sương mãn thiên

chấp chới

Ai thương ta mà đợi suốt dặm tình

Khắc câu thơ trên hòn Kẻm

Bỏ công hầu chìm đáy sông Thu

Chợt nghe quê hương Bùi Giáng có tiếng chim gù

Mới hiểu được ngàn thu còn dâu biển

Ta gặp bạn đây, chiều cuối năm

Vĩnh Điện

Mái ấm quê nhà đầy ắp gió trăng

Thị trấn ngày nào, tìm gặp cũng

khó khăn

Ta lặn lội, bạn bỏ từng chút việc

Men rượu thấm, chuyện ngày xưa thân thiết

Nở hoa màu bằng hữu vạn hoa tâm

Mai ta đi, cũng lặng lẽ âm thầm

Xin đừng trách, giã từ, không báo trước

Bụng bảo dạ, nếu ta còn về được

Cuộc tương phùng xin hẹn lại mai sau.

Xuyên Trà

Vĩnh Điện, 12/2008 – Atlanta, 1/2009

Từ biến động, tai ương chụp xuống quê hương, cuộc đổi đời nghịch lý xô đẩy con người phải tìm lối thoát, tự cứu mình.

Xóm làng, phố thị chìm đắm hoang hoắt, tiêu điều. Người bỏ thôn mạc, tìm đến thành phố ẩn náu, người thành phố vượt biên, vượt biển qua bờ bến lạ. Những gì đang diễn bày tựa hồ ác mộng. Ước vọng duy nhất của đám đông, cao chạy xa bay khỏi tầm tay vấy máu tàn bạo của tập đoàn Mác-xít miền Bắc.

Nhìn tới, ngoảnh lại đã 40 năm!

Bốn mươi năm không là bao giữa dòng thời gian vô hạn, nhưng 40 năm của con người, có nghĩa đã kinh qua nửa cuộc đời. Lưu lạc, cách chia, trôi nổi, ước muốn con người hằng tâm niệm có một lần trở về nơi từ đó ra đi... và giấc mơ của Xuyên Trà đã thành hiện thực. Trước mặt bạn bè, mở lời mời thân thong, trìu mến:

Mời Bạn

Bốn mươi năm xa cách

Chén rượu đoàn viên thơm tuổi học trò

Bạn bè hiện diện, nâng chén rượu đoàn viên, mừng tủi, vui buồn đan quyện, rọi sáng tuổi học trò một thuở khó quên, càng khó quên cảnh ngộ cuộc đổi đời vẫn đậm màu khắc nghiệt.

Cuộc đổi đời mù mịt quanh co

Làm sao biết có ngày chúng mình gặp lại

Mỗi người men theo mỗi nẻo đường số phận. Có ai đoan chắc cuộc trùng phùng? Chạm trán gian nan, khó khổ, đọa đày, thường than vãn bởi ông Trời. Cách chia, tan tác cũng do Trời định. Tâm lý yếu đuối của phận người giữa trần gian tục lụy, hướng vọng đến trời, e rằng chưa phải:

Cứ đổ lỗi cho ông Trời

Những điều không phải

Khiến xui ta và bạn chẳng gần

Niềm tin ông Trời trong cuộc sống tâm linh vốn tuyệt đối. Con người phó thác sinh mệnh và linh hồn cho Trời. Hình dung, minh họa ông Trời là đức Chí Tôn, khoan dung, giúp đỡ, cứu rỗi con người, còn tha thứ và yêu thong. Phẩm hạnh ông Trời đượcc xác định, thì rõ ràng ông Trời nếu không giúp đỡ, cứu rỗi, hẳn cũng không nỡi tác hại cho người. Bạn và ta chưa toại ý ước mong gặp gỡ, qua nủa đời người, nguyên nhân vì cái nợ!

Mấy chục năm trời

Nợ cơm áo trần thân

Nợ lớn ấy, đèo bồng từ phút chào đời bằng tiếng khóc. Nợ lớn dần cùng hành trình nguồn sống. Nợ cơm áo thường hằng buộc chặt con người “có thực mới vực được đạo”. Nợ đời

thường bất biến, con người phải dấn thân, phấn đấu, nổ lực, chịu đựng cảnh chia lìa, ngăn cách, đồng cảnh ngộ “Cùng một lứa bên trời lận đận” (Tỳ Bà Hành); hoặc cùng một lứa áo mão xênh xang xe ngựa... Cũng chuug vấn nạn bỏ quê, bỏ xứ ra đi, Xuyên Trà đôi lúc tỉnh thức, thấm thía, ngậm ngùi lẽ sống:

Đứa bỏ quê, đứa bỏ làng đi biệt

Còn ta, chết khi đang sống mà không biết

Ngu ngơ như thằng Mán giữa rừng

Lời tự thú thành khẩn, chén rượu nồng cay nước mắt, giữa bạn bè, chua chát thêm vị đời thực tại. Quán xá khiêm tốn nơi cố quận một chiều chiếu sáng cơ duyên hiếm hoi. Nợ ngập tràn cuộc sống, thì ông Trời cũng đoái tưởng ban phát, đền bù một chút duyên may. Duyên nợ xưa nay thuộc phạm trù thiên mệnh. Duyên nợ song hành, bổ túc, cân bằng, tương quan nghiệp dĩ thế nhân. Cơ duyên hiếm hoi, gặp gỡ vội vàng, may mắn phút giờ, mà nợ với nhau, cùng nhau là mãi mãi. Dù không phong vị tài hoa, cũng nhận thức ý chí hao hụt, quẩn bách phần nào hệ lụy biển dâu.

Búc tranh vân cẩu Tạo Hóa treo cao được ví bằng một trò chơi hiểm nghịch “Chết đuối người trên cạn mà chơi” (Cung Oán). Kịch bản Hóa công buộc ta và bạn nhập vai bất đắc dĩ, từ hai tọa độ, hai ngoại cảnh tương phản, bắt phải biểu hiện nhịp cảm đồng quy:

Ly rượu chiều nay

Nước mắt rưng rưng

Câu thương hải tưởng chừng trong mộng

Trời cao đất rộng

Lang bạt hà phương

Không tài hoa cũng thất chí

cùng đường

Nước đổ lá môn

Bóng đời vân cẩu

Bạn sống giữa cố hương

Còn ta ở đậu

Cách một phương trời, nỗi khổ như nhau

Nỗi khổ chung xã hội, mặc nhiên bắt nguồn từ nợ sống, còn tiềm ẩn trong góùc sâu nhận thức tri thức... Nỗi khổ đánh thức thái độ, hành vi ứng xử. Những cặp phạm trù, tốt xấu, vàng thau, thiện ác cung cấp mức độ và sự thực ý nghĩa phân biệt khách quan. Chân dung đích thực quân tử trong kinh điển đáng biểu tượng để noi theo. Danh lợi bỏ qua bên, nghĩa khí, cao thượng, trong sáng, quên mình vì người khác làm phương châm “Người quân tử ăn chẳng cầu no” (Nguyễn Công Trứ).

Cứ để cho đời gạn lọc vàng thau

Quân tử hề cầu cạnh chi danh lợi

Sơn tận thủy cùng, sương mảng thiên chấp chới

Ai thương ta mà đợi suốt dặm trình

Hãy vứt bỏ bé mọn đời thường. Đừng phí hao tâm trí, Công Hầu Hanh Tướng nhất thời. Võng lộng xa mã kiêu sa, rồi ra cũng tan hòa vô thường, như làn mây, ngọn gió, hạt sương buổi sớm trên đọt cỏ vô tri. Tin vào quy  luật âm dương vũ trụ – Vạn vật tĩnh lặng cũng là lúc chuyển động. Biển dâu tạm ngừng cũng là lúc biển dâu đang manh nha hình thái.

Khắc câu thơ trên hòn Kẻm

Bỏ công hầu chìm đắm sông Thu

Chợt nghe quê hương Bùi Giáng có tiếng chim gù

Mới biết được ngàn thu còn

dâu biển

Núi Kẻm, sông Thu nguyên vẹn đó. Quê hương Ngũ Phụng Tề Phi văn vật, hào khí thi ca cũng không thể tách khỏi vòng biến đổi. Phố xá Vĩnh Điện, buổi chiều cuối năm trầm tư, ngưng đọng, ngắn ngủi. Động lực hợp thể trì kéo thời gian chậm bước, xin thời gian cùng lắng nghe tiếng vọng quê nhà, may còn phảng phất hương vị nồng nàn hội ngộ, an ổn gió mây, dù tìm được nhau vẫn còn khó khăn, ái ngại.

Ta gặp nhau nay, chiều cuối năm Vĩnh Điện

Mái ấm quê nhà, đầy ắp gió trăng

Thị trấn ngày nào tìm gặp cũng khó khăn

Ta lặn lội, bạn bỏ từng chút việc

Chuyện xưa càng khêu gợi, càng gắn kết. Men rượu tỏa cảm hứng, hòa quyện giọt nước mắt ứa rưng rưng. Dấu lặng con tim đang thấm thía nuối tiếc thuở nào xa khuất. Bia rượu, luyến lưu chừng nào, cuộc hội ngộ cũng đến hồi chia tay, tam biệt. Nếu đã lặn lội khắp thị trấn, kiếm tìm cho được từng vóc dáng thiết thân trong âm thầm, thì lúc rời đi cũng chẳng mong rộn ràng đưa tiễn. Niềm vui sâu lắng hợp ly, man mác tiếng nói thầm, đủ cho nhau cảm nhận, dung thông. Ngăn ký ức sẽ lưu chứa hình tượng và ngoại cảnh, một chặng dừng quán chiếu.

Đừng trách chi giã từ bất chợt. Lời hẹn chân thành có chăng cũng là nếu, sẽ và còn.. trong điều kiện cách.

Mai ta đi trong lặng lẽ âm thầm

Xin đừng trách, giã từ không

 báo trước

Bụng bảo dạ, nếu ta còn về được

Cuộc tương phùng xin hẹn lại

mai sau

Mai sau, ngày mai, ngày mốt. Thời gian vị lai, liệu có vần xoay, đưa đẩy một cơ duyên khác? Mai sau, ngày mai, ôi biết đến bao giờ...

Bài thơ khép lại đột ngột. Cuộc hợp ly trải dài mê lộ nhân văn. Mỗi chủ thể trở về thực tại, riêng lẻ không gian nhịp sống đầy lo toan, vướng bận trong bầu không khí ngột ngạt xã hội người đông, của khó, bất cứ lúc nào cũng có thể nẩy mầm tai họa, chết chóc!! Câu thơ cuối bài âm hưởng lời hẹn mai sau, mơ hồ, mong ước, ẩn chứa một hành trình tìm kiếm nhau đang mở lối, nhìn lên bằng cái tình chân thực. Hành trình đó – vận hành dâu biển – dâu biển, ngăn trở, thách thức, càng thúc đẩy nội lực vượt qua bởi ước vọng kiếm tìm, gặp gỡ là biện chứng giải thoát những ai cùng cảnh ngộ.

Hợp ly, ly hợp, tình gần, tình xa, mối tương quan nguồn sống, Thượng đế ban phát cho người – vốn liếng duy nhất cao quý, huyền diệu. Dù phải ly nhau, cũng được hợp nhau qua cách cảm mà đồng cảm.

Xuyên Trà đã quán chiếu cuộc đổi đời, ly hợp như một tự thú: “Chết khi đang sống mà không biết”. Và “cách  biệt phương trời, nỗi khổ như nhau”.

Bên nọ, bên này, ly cách vẫn nơi chốn lưu đày. Nhận thức rõ bản thể, có nghĩa đã thắng được bản thể. Khi đã thắng được chính mình, ánh sáng thăng hoa, xua dần bóng tối đang vây phủ.

 Diên Nghị, tháng 8/2015

 ==

HÙNG VĨNH PHƯỚC

Gởi Cho

Ngày Đó Bây Giờ

Cuộc đời lấy hết nắng mưa ra khỏi tôi

chỉ để lại chút mây trời lãng đãng

buồn buồn bước vào khu vườn dĩ vãng

lòng ngập bao lá thu...

Tôi từng đi giữa sương mù

thấy đằng xa trái tim mình treo lủng lẳng

thấy cuộc đời gồm những nẻo đi / về hoang vắng

mà chỉ biết trông vời theo mộng ước trôi xa.

Có phải mùa thu là những chiếc lá bâng quơ

bay ngơ ngác giữa rừng kỷ niệm

những chiếc lá bay đi còn tôi đứng đếm

những vui buồn rũ rượi giữa tàn phai

Và bây giờ tôi còn chút nắng mai

đã giấu được không để đời lấy hết

tôi không dại gì để mưa đi biệt

vẫn giữ lại cho mình chút ít mưa xuân.

Vẫn giữ cho mình những kỷ niệm thiết thân 

có những mối tình đến rồi đi thầm lặng

có những bạn bè anh em từng chia cay sẻ đắng

để thấy cuộc đời vẫn là một bài thơ./

HÙNG VĨNH PHƯỚC

===

TÁC GIẢ TÁC PHẨM

SONG NHỊ

TUYỂN TẬP VĂN

50 NĂM CẦM BÚT

1965 – 2015

Miscellanea 50 Years of Song Nhi’s Writing Career

VAI TRÒ VĂN NGHỆ SĨ

TRONG ƯỚC NGUYỆN

CỐNG HIẾN SỰ THẬT

DIÊN NGHỊ  TỰA THÁNG 4/2015

Tâm hồn, cốt cách một dân tộc biểu hiện qua nội hàm văn hóa – Văn hóa đậm nét đặc thù. Dưới vòm văn hóa, văn học nghệ thuật là trụ cột trung tâm, vai trò chủ đạo.

Văn học nghệ thuật hình thành bắt nguồn từ sinh hoạt xã hội. Thực tế cuộc sống phơi trải rõ nét con người, chủ thể tác động, tổng hòa trong tương quan nhân quả.

Không một ai đứng ngoài lề xã hội, lại đương nhiên nhận một nghĩa vụ theo trí năng chính mình. Nhà kinh tế gắn bó với con số thống kê toán học để nhận biết thành quả thu đạt, phát triển. Nhà chính trị cổ vũ, tuyên truyền cho một lý tưởng, chủ nghĩa này, nọ. Nhà giáo dục giương cao tấm gương soi rọi luân lý, đạo đức thánh thiện v.v...

Người nghệ sĩ, trong sinh hoạt xã hội được coi như một chứng nhân, quan sát và khám phá dưới ánh sáng hiện thực, tự do.

Trải nghiệm thông suốt xã hội, lý và tình, chịu thử thách giữa vô thường hệ lụy, nhà văn Song Nhị nắm bắt nhiều sự việc đáng quan tâm, chia sẻ tình cảm cùng cảnh ngộ; đồng thời cũng là nguồn hứng khởi chân thành cống hiến Sự Thật mà bất cứ nghệ sĩ chân chính nào cũng từng một lần ước mơ thực hiện.

Tập hợp nhiều bài viết liên quan thời thế, con người, xã hội, quá khứ lùi xa và hiện tại sôi nổi, tập sách đã nói lên nhiều điều đáng suy gẫm.

Cổ nhân truyền tụng “Làm chính trị mà sai lầm, giết hại một nước; Làm văn hóa mà sai lầm, giết hại muôn đời”. Văn hóa tồn tại trường cửu, là ngọn đuốc soi chiếu tâm thức con người giữa mặt bằng đa diện của xã hội, chứ không là chính trị, quân sư... cũng không phải là quyền lực, triều đại nào khác.  

CHƯƠNG DẪN NHẬP

VÀI MẨU CHUYỆN RỜI

= trích đoạn =

MỘT

N

hà thơ Hà Thượng Nhân trong bài tựa cho tập thơ Tiếng Hờn Chiến Mã của tôi, ông viết:

“... Mỗi con người, nhất là những người cầm bút đều có ít nhiều kỷ niệm đáng trân trọng. Viết chính là để “trang trải nỗi lòng”. Con người vốn là một con vật xã hội. Chúng ta ai cũng cần bạn bè, cần chia sẻ nỗi ước mong, biến cái khoảnh khắc hết sức phù du và hữu hạn là cuộc đời thành một cái gì trường cửu.

 “Thơ đối với Song Nhị, như một cái nghiệp. Mười chín, hai mươi tuổi đã làm thơ. Từ đó cho đến bây giờ, do một sự ngẫu nhiên lạ lùng, dù ở học đường, dù trong quân ngũ, ở đâu công việc của Song Nhị cũng gắn liền với báo chí, văn chương...”

**

Năm mươi năm sau, kể từ ngày tôi thực sự dính dáng vào nghiệp viết lách, nhìn lại, quả đúng như tiền bối Hà Thượng Nhân đã nói.

Như một nghiệp dĩ, năm 1965, tại giảng đường Đại học Vạn Hạnh, tôi được đề cử làm Trưởng Ban Báo chí Tổng Hội Sinh Viên. Mấy tháng sau tôi được giao Chủ biên đặc san Xuân Văn Khoa Vạn Hạnh với sự góp mặt của Sinh viên và các giáo sư của trường. Năm 1966, tôi được đề cử làm Chủ bút Bán nguyệt san Hướng Đi SV Vạn Hạnh.

Tiếp đến, năm 1968 làm chủ bút đặc san Máu Lửa. Năm 1969 vào quân

trường tôi được mời vào Ban Báo Chí/ Biên tập viên Nguyệt san Bộ Binh.

Ra trường, biệt phái về cơ quan dân sự, tôi đang làm việc tại Sở TB Quốc Ngoại, hơn nửa năm sau được điều về Sở An Ninh Nội Chính để chuẩn bị công việc ấn hành một tờ nhật báo của chính quyền - nhật báo Quật Cường.

Định mệnh đẩy đưa từng bước như thế, tôi chẳng bao giờ nghĩ đến, hay có dự tính.

Trước ngày khởi sự công tác cho tờ báo này, chúng tôi có một buổi họp mặt trong một bữa cơm trưa tại nhà khách cơ quan, do Thiếu Tướng Nguyễn Khắc Bình khoản đãi. Thực khách gồm một số nhân sự trong cơ quan và các ký giả nhóm “Nồi Niêu Soong Chảo” (*) gồm Anh Quân, Trịnh Viết Thành và Hoàng An.  

Trong bữa cơm, tướng Bình nói rõ mục đích “bữa cơm thân mật” và chỉ thị “nhờ cậy” chúng tôi đảm trách một tờ nhật báo. Tướng Bình cho biết, tờ báo được ấn hành dưới hình thức báo tư nhân, vốn do cổ đông đóng góp, có sự hỗ trợ tài chánh của Phủ Tổng Thống. Giám đốc Trị Sự là chủ nhân nhà thuốc tây Vườn Xoài (đường Trương Minh Giảng/ Lê Văn Sỹ), không là một giới chức dân chính hay quân đội.

Việc đặt tên cho tờ báo, có nhiều tên được đề nghị, Tướng Bình chọn Quật Cường, và chắc là vị tướng có đệ trình, thỉnh ý Tổng thống.

Tôi được cắt cử làm việc với ký giả Anh Quân tại một phòng, thuê trên tầng lầu thứ tư khách sạn Mỹ Lệ (đường Gia Long, nay là Lý Tự Trọng, Saigon).

Trong hai tháng, hai người chúng tôi phải hoàn tất manchette tờ báo, trình bày hình thức và các tiết mục trên trang nhất. Chọn lọc và phân bố các tiết mục

cho 23 trang trong (số ra mắt có 24 trang). Phần chính của manchette, quan trọng ở kiểu chữ và màu của tên tờ báo, phải mướn họa sĩ vẽ.

Bản vẽ và bản kẽm hoàn tất, trình thượng cấp, được chấp nhận. Tòa soạn đã có một bộ phận thuê mướn và thiết trí phòng ốc làm việc cho ban biên tập, cũng trên đường Gia Long, gần ngã Sáu SG. Tôi cùng vài ba viên chức cơ quan được cử ra làm việc tại tòa soạn cùng với các ký giả Anh Quân, Trịnh Viết Thành, Hoàng An và phóng viên Đường Thiên Lý (bên nhật báo Chính Luận).

Hai tháng sau, tôi được điều về cơ quan nhận Chủ Sự phòng Báo Chí, thay thế Trung tá Châu Quan Sỹ. Ông Sỹ thuyên chuyển đi đâu tôi không rõ. Nghe nói ông có bà con với bà Thiệu. Trước khi rời phòng Báo Chí, ông được  truy tặng một Chương Mỹ Bội Tinh của Tổng Thống.

Cuối tháng 3-75, tôi và Nguyễn Việt Chước, anh bạn cùng khóa Sĩ Quan Thủ Đức biệt phái về Phủ, nhận Nghị định thăng cấp Chánh Sự Vụ, theo ngạch hành chánh, thay vì lên Đại úy, phải do Tổng Thống ký, phải chờ đợi và khó khăn. Trước đó Bộ Tổng Tham Mưu đã có thông tư quy định những sĩ quan biệt phái về hành chánh phải dừng lại ở cấp bậc Trung úy. Nghị định thăng cấp này (và riêng tôi cũng có một Chương Mỹ Bội Tinh) sẽ công bố vào ngày 5 -5 - 75, ngày thành lập Phủ Đặc Ủy, nhưng vào ngày đó tất cả chúng tôi thay vì nhận nghị định thăng thưởng thì phải đến trình diện Việt Cộng.

**

Trước khi rời tòa soạn tôi đã nhận phụ trách mục THƠ và mục Chuyện

Phiếm. Sau đó tờ báo mở thêm trang Dịch Thuật, Văn Hóa Xã Hội, thù lao 100 ngàn cho trang báo, mỗi người 25 ngàn, trong khi lương Trung úy với phụ cấp chức vụ, phụ cấp đắt đỏ tôi chỉ lãnh hơn 32 ngàn/tháng. Anh chủ nhiệm mời tôi, bốn người chia nhau viết. Sau mấy tháng vừa viết báo, vừa dạy học, vừa làm việc tại cơ quan, tôi dần dần thấm mệt, bèn xin anh chủ nhiệm tìm người thay thế tôi trong trang dịch thuật và mục Chuyện Phiếm. Anh chủ nhiệm nói với tôi rằng, khi tôi rời tòa soạn là đã xa nhau, có khi một hai tháng không gặp lại. Trang báo là nơi để anh em hàng tuần gặp nhau (nộp bài và lãnh lương, ra quán ngồi “lai rai” với nhau. Ngày nào kẹt quá anh ấy sẽ viết giùm tôi. Nể bạn, tôi tiếp tục cố gắng cho đến ngày tòa soạn bị... giải phóng.

Quật Cường là tờ báo của chính quyền, nhưng không  có Tổng Biên Tập quyền hành ghê gớm như báo Nhân Dân của Hà Nội. Cũng có một “Giám đốc chính trị” ở cách xa tòa soạn, quyền hành trên chủ bút, cử một “phụ tá chính trị” ngồi ở tòa báo làm việc với Ban Biên tập. Cùng là anh em với nhau nên rất thoải mái. Tôi nói “Giám đốc chính trị”, nhưng thật ra không hề có danh xưng này và chỉ vài ba người trong tòa soạn biết có “nhân vật” này thôi. Khi có một vấn đề thời sự nóng bỏng nào đó, chính quyền cần lên tiếng, thỉnh thoảng nhân vật này kêu tôi viết bài xã luận cho tờ báo. Chẳng hạn khi chính phủ VNCH tố cáo Hoàng thân Sihanouk cho Hà Nội sử dụng lãnh thổ Cambode chuyển quân và vũ khí vào miền Nam VN, Sihanouk chối và còn tố ngược VNCH xâm phạm chủ quyền Cambode, Tổng Thống Charlles de Gaulle và thủ tướng Pháp Pompidou

lên tiếng bênh vực Cambode, tôi được yêu cầu viết một bài xã luận cho đề tài này. Môt lần khác, TT Nguyễn Văn Thiệu trên đường từ Hoa Kỳ về ghé châu Âu, muốn yết kiến thủ tướng Đức nhưng ông Willy Brandt không tiếp, tôi lại được chỉ định viết bài xã luận “có thái độ” với thủ tướng Đức Willy Brandt. 

Mục chuyện phiếm khiến tôi mất nhiều thì giờ và nhức đầu hơn cả, vì mỗi tuần lễ phải có một đề tài cho một bài trên trang báo cuối tuần. Đề tài cạn, sức viết chẳng dồi dào bao nhiêu, thì giờ kín khít.

Niên học 1971-72 thể lệ thi Tú Tài thay đổi, bãi bỏ lối thi concours, “kiểu Pháp”, áp dụng từ năm 1955-56, chuyển sang thi Test kiểu Mỹ, a, b, c khoanh. Tôi vớ đề tài này viết liền ba kỳ “Than ôi Tú Tài”!  Trước đó các kỳ thi Tú Tài I và Tú Tài II, còn gọi là Tú Tài Toàn Phần thật là căng. Thí sinh vừa thi vừa run. Có đậu Tú Tài I (lớp đệ Nhị) mới được lên lớp Đệ Nhất, có đậu Tú Tài II mới được vào đại học. Rớt Tú Tài Một đi Trung sĩ, đậu Tú Tài Một đi Sĩ Quan. Dân gian ngày đó có câu ca dao:

“Rớt Tú Tài anh đi Trung Sĩ/ Em ở nhà lấy Mỹ nuôi con /Mai kia yên nước yên non/ Anh về anh có Mỹ con anh bồng”.

Ngày đó đậu thi viết Tú tài II xong còn phải qua cửa ải thi vấn đáp. Thi vấn đáp, mặc sức Giám Khảo muốn hỏi gì thì hỏi. Khi vui, trông mặt thí sinh dễ coi thì cho đậu, trả lời câu được, câu

mất, lại trông “khó ưa” thì... “em về thi lại kỳ sau”, kỳ sau “ao” nữa thì vào Thủ Đức, thế nào cũng ra trường, mang lon Chuẩn Úy, rồi Thiếu Úy, rồi biết đâu lên vù vù, xui xẻo, đến số thì... “Tổ Quốc Ghi Ơn”!

Thi theo kiểu Mỹ a, b, c khoanh, nếu có học, có “gạo bài” thì trong ba câu có một câu đúng, dễ dàng cho thí sinh nhận biết. Chẳng phải làm nguyên một bài luận văn dài, giải một bài toán kèm theo chín mười câu hỏi nữa. Mà có khi, đề thi là những câu đố, thử sức thông minh của học sinh chứ không phải kiểm tra học lực. Ngày tôi thi Tú Tài II ban Toán, phòng tôi chỉ có 5/35 thí sinh trúng tuyển. Đó là lý do tôi “bất mãn” với concours và “phân bì” với abc khoanh. Nhưng rồi chính tôi cũng đã soạn đề thi Tú Tài I a,b,c cho học sinh lớp luyện thi tôi phụ trách.

Một trong số 5/35 thí sinh trúng tuyển nói trên là bạn học cùng lớp với tôi, kết quả “oanh liệt” đúng như tên cha mẹ anh đặt cho: Liêu Sanh Oanh Liệt, đậu hạng ưu, được học bổng du học Hoa Kỳ, sau là Giáo Sư tại đại học  Havard. Cuối tháng Tư/ 75 anh về Sài Gòn đưa mẹ và em gái di tản thì bị kẹt lại, bị bắt đi tù, vì ở Mỹ về “phải là CIA”. Người bạn dạy cùng Phan Sào Nam với tôi, không bị đi cải tạo cho tôi biết Liêu Sanh Oanh Liệt chết trong tù !!

**

Sau mục “Than ôi Tú Tài”, tôi men sang đề tài thời sự đang rất sôi nổi trên làng báo và trong dư luận lúc đó, khi BS Hà Thúc Nhơn tử thủ tại bệnh viện Nha Trang chống tham nhũng, và BS Phạm Văn Lương tuyệt thực trước thềm tòa nhà Quốc Hội đòi điều tra tham nhũng,

tôi viết hai bài  phiếm “Tham Nhũng, Ông Ở Đâu?”, đưa ra tòa soạn trao cho người “phụ tá chính trị”. Anh này cầm lên thấy cái tựa hơi... lạ, đọc khoảng nửa trang thì nhìn tôi ra vẻ ngạc nhiên, cất triếng hỏi: - Anh viết bài này

cho ai? Cho báo nào? Anh muốn tôi và anh cùng đi ra khỏi đây à. Tôi nói, cả làng báo đang ầm lên chuyện này. Mình không có tiếng nói chẳng hóa ra đồng lõa. Vả lại, chuyện phiếm thôi mà! Tôi có kể tội ai đâu. Anh ta dịu giọng thân mật, “thôi bỏ đi”, rồi kêu tôi ra quán uống cà phê, tôi từ chối vì phải vào cơ quan.

Ngày BS Lương tuyệt thực, lại chính anh “phụ tá chính trị” này tại Quật Cường gợi ý, chắc không phải là đùa, rủ tôi và anh chủ nhiệm, ba người cùng ra tuyệt thực hỗ trợ BS Phạm Văn Lương. Bàn đi tính lại, đưa ra cái giá phải trả (cho việc làm bốc đồng bậy bạ ấy) cả ba im lặng giải tán.

Rất may, ngày đó tuổi trẻ bồng bột, nhưng không quá nông nổi, nếu không hậu quả sẽ là, giá thấp nhất, ra vùng giới tuyến ôm súng canh chừng Việt cộng, hoặc ra trước vành móng ngựa Tòa Án Quân Sự  Biệt Khu Thủ đô...

Thật ra, ngày đó chúng tôi không thấy “ông tham nhũng” ở đâu cả. Thỉnh thoảng gặp một anh tài xế xe Lam giúi mấy chục bạc vào tay một Cảnh sát kiểm soát lưu thông, tuy khó chịu, tôi nghĩ “làm thế ấy thì mất lòng dân lắm”, nhưng lại nghĩ là chuyện nhỏ và thông cảm, họ túng thiếu.

Bốn mươi năm sau, nhìn hiện trạng tham nhũng có hệ thống, thành quốc sách của đảng CSVN thì phải khẳng định chế độ VNCH quá trong sạch.

**

Tôi không nhớ chính xác năm tháng khi tôi làm bài thơ đầu tiên vào năm nào, nhưng có thể vào thời mười  lăm, mười sáu, khi bắt đầu biết liếc trộm những cô nữ sinh cùng lớp và khi tan trường về đã biết lẽo đẽo theo sau, dù 

hãy còn rất nhút nhát. Những bài thơ làm lúc ấy, bây giờ nếu còn, đọc lại chắc ngây ngô lắm.

Năm 1960 - 61, tôi đã có thơ đăng báo tường. Thơ vào độ tuổi lúc bấy giờ là thơ tình. Tình yêu học trò, đầy chất lãng mạn. Tình yêu như hạt sương lơ lửng trên những đài hoa, “thánh thiện”, thanh khiết. Chỉ một cái tình cờ chạm tay là hai luồng âm dương giao thoa xúc cảm, tựa hồ như chạm khẽ vào một sợi giây đàn. Năm 1964 - 65 tôi đã có thơ gởi đăng ở nhiều báo... Từø năm 1967 đến năm 1974 tôi đã có ba tập thơ viết, in... để mà chơi.

Có hai bài thơ tình sớm nhất tôi còn giữ được, bài “Lời Cảm Tạ Một Tình Yêu”, sáng tác năm 1962 cho một “mối tình” học trò, một thời mơ mộng. Năm năm sau tôi làm bài thơ thứ hai cho “cuộc tình” ấy, bài “Chạnh Niềm Yêu Dấu”. Bài thơ này đã được Nhạc sĩ Võ Tá Hân phổ nhạc trong một album phát hành ở Singapore vào năm 1997 hay 98...

Tôi sẽ in hai bài thơ này vào chương sáng tác như để cắm vài bông hoa, thêm chút tươi mát giữa một cánh đồng không mấy bóng râm trong tuyển tập này. Hai bài thơ có âm điệu buồn như hai câu thơ tiếng Anh diễn tả:

Love is a garden full of flowers

Nobody enters without falling his tears!

Trường Tình là cánh đồng hoa

Ai đi qua đó chẳng sa lệ sầu!

Sau cuộc đổi đời, tôi cùng đoàn quân rã ngũ lê thân qua các trại tù cải tạo, trả nợ quỷ thần từ Nam Ra Bắc. Trong tám năm lao động khổ sai, cái chết luôn luôn rập rình đó, tôi vẫn bám

lấy ngòi bút “làm thơ chui”, giấu diếm, cất giữ trong đầu.  Nhờ đó, ra khỏi tù, ra hải ngoại tôi in tập thơ “Tiếng Hờn Chiến Mã” 1996, tái bản năm 2002, với hai thi phẩm khác: “Về Lối Đi Xưa” 1999 và “Tiếng Hót Loài Chim Di” 2003.

Sang Mỹ chưa được bao lâu, tôi sinh hoạt với Thi Đàn Lạc Việt của nhà thơ Dương Huệ Anh, biên tập, viết tựa tuyển tập “Một Phía Trời Thơ” 1995, cộng tác với tờ Dân Ta bên Texas, làm chủ bút tờ Độc Lập ở bang Georgia. Gửi bài và cộng tác với các báo Chánh Đạo của GS Nguyên Trung, Việt Nam nhật báo, Sài Gòn Nhỏ, rồi cộng tác lâu dài với Thời Báo, trang Văn Học Nghệ Thuật Cội Nguồn của nhà báo Vũ Bình Nghi ở California từ năm 1998 đến 2015, khi tờ báo tự đình bản; đồng thời sinh hoạt với CSTV Cội Nguồn và tạp chí Nguồn cho tới hôm nay.

HAI.

ĐẶT TÊN ĐỨA CON TINH THẦN

Đặt tựa cho một bài viết, đặt tên cho một tác phẩm, có khi cũng là một điều trăn trở. Tập Bút Ký Tự Truyện Nửa Thế Kỷ Việt Nam khi đến tay bạn đọc, có mấy nhận xét về tựa đề quyển sách. Một cựu Luật sư/ nhà văn, khi nhận quyển sách tôi ký tặng, ông buột miệng: “Nửa Thế Kỷ Việt Nam mà chỉ có bằng này thôi à”! Nhưng sau khi đọc, trong một bài nhận định tác phẩm, ông đã nêu ra một số ý kiến tích cực: “Nửa Thế kỷ Việt Nam” của tác giả Song Nhị rõ rệt là một đóng góp rất giá trị cho những ai muốn tìm hiểu về cái thời đại nhiễu nhương của dân tộc chúng ta trong suốt nửa thế kỷ qua.... tác giả đã cống hiến cho bạn đọc một tác phẩm biên soạn rất công

phu, gọn gàng chu đáo, mà lại hết sức trung thực...”.

Và một nhà thơ, thân hữu lâu năm trong sinh hoạt Cội Nguồn, sau khi nhận được quyển sách tôi gửi tặng đã viết thư gửi cho tôi qua bưu điện, với nhận xét (khi chưa đọc) mà cho rằng cái tựa “rộng lớn quá, to tát quá ...”,  nhưng sau khi đọc một hai chương đầu, nhà thơ này đã viết cho tôi ý kiến nhận định:

“.... Chương đoạn này như tôi đã nói, chỉ mới là phần dạo đầu của một nhạc khúc đại bi thiết của “Nửa Thế Kỷ Việt Nam” đã hấp dẫn đến vậy, trung thực đến vậy, còn nói chi đến toàn bộ tác phẩm... Tôi tin chắc đây là một pho tài liệu hiếm, quý, có giá trị vĩnh cửu sẽ giúp các nhà viết sử và và các thế hệ mai hậu thật nhiều..”.

Tôi suy nghĩ và dè dặt khi đặt tên

cho quyển sách này: “Năm Mươi Năm Cầm Bút”, tựa đề có “rộng lớn quá, to tát quá...” không?.

Đặt tựa cho một tác phẩm, có những tác giả căn cứ vào nội dung, hay dựa vào một sự kiện, một biến cố đáng nhớ – Nhã Ca/ Giải Khăn Sô Cho Huế. Có tác giả lấy một giai đoạn lịch sử làm dấu mốc: “Bên giòng Lịch Sử” 1940-1965/ LM Cao Văn Luận. Có tác giả nhằm bày tỏ tâm tư của chính mình: Nguyễn Mạnh Côn/ “Đem Tâm Tình Viết Lịch Sử”. Cố thi sĩ Vũ Hoàng Chương đặt tựa cho một tập hồi ức: “Ta

Đã Làm Chi Đời Ta” v.v...

Năm 2010, trên một tấm poster do một nhóm Sinh viên đại học San Francisco thực hiện, nhằm quảng bá cho buổi RMS quyển Nửa Thế Kỷ Việt Nam tại San Jose, có ghi dòng chữ: “Celebrating 45 years of Song Nhi’s Writing Career”. Chính chi tiết này đã là

cảm hứng cho tôi lấy tựa đề “Năm Mươi Năm Cầm Bút”.

Tôi nghĩ, cầm bút cũng như người nông dân cầm cày, người thợ nề cầm bai, người họa sĩ cầm cọ, tất cả để nói lên công việc làm của mỗi ngành nghề.

Cầm bút là việc làm của một nhà văn. Thực ra, khi viết, tôi không có ý nghĩ viết để trở thành nhà văn, hay để được người ta gọi mình như thế. Tôi không sống bằng nghề viết văn. Tôi viết văn, làm thơ như một nhu cầu tiêu khiển, do sự thôi thúc từ những sự việc luẩn quẩn trải qua trong đời, muốn được nói ra, viết ra.

Trong tác phẩm này có những bài viết từ năm 1965 còn tìm lại được. Phần lớn bài viết trước năm 1975, sau cuộc biển dâu 30 tháng Tư  đã hoàn toàn bị thất lạc.

Tôi không muốn và cũng không thể kể ra hết được quá trình viết lách từ năm 1965 đến nay. Ngoài ba tập thơ trước năm 1975, với ba tập thơ tại hải ngoại và ba tác phẩm: Lưu Dân Thi Thoại (biên khảo, viết chung với nhà văn Diên Nghị), quyển Nửa Thế Kỷ Việt Nam và

mới đây là quyển Lời Rao Giảng Của Thơ... thì đây là quyển văn thứ tư, gồm những bài tôi gom góp được in thành sách như một tặng phẩm tinh thần cho.... chính mình và cho những độc giả yêu mến văn chương chữ nghĩa.

Nội dung tác phẩm này là ký ức và kỷ niệm, cho nên, trước khi đi vào các chương đoạn, tôi quyết định mở đầu với những bài trao đổi, qua các cuộc phỏng vấn liên quan đến những tham dự của chính mình trên những chặng đường đi qua. Trước nhất là bài phỏng vấn của Sinh Viên Julie Hoài Hương Phạm về chiến tranh Việt Nam cho luận án sử

học của cô. Julie Phạm sau khi tốt nghiệp là GS Sử học tại đại học Berkeley.

Nhân đây tôi xin cáo lỗi với các văn nghệ sĩ từng dành cho tôi những cuộc bút vấn và phỏng vấn thu âm, mà nay không còn lưu giữ được để ghi lại: Bài trả lời phỏng vấn của Nhà văn Diệu Tần trên Việt Nam Nhật báo năm 1996, hai chương trình giới thiệu thơ Song Nhị Tiếng Hờn Chiến Mã và Về Lối Đi Xưa trên đài VOA năm 2004, và các cuộc phỏng vấn của Radio VN Hải Ngoại, đài phát thanh Việt Nam, Texas, những cuộc phỏng vấn của SBTN, của hệ thống Quê Hương Media, San Jose.

Có 78 kỳ đọc truyện, giới thiệu tác phẩm Nửa Thế Kỷ Việt Nam do cô Đoan Trang, Giám đốc hệ thống truyền thông (TV/Radio) Quê Hương đọc là tài liệu quý tôi còn lưu giữ. Nhân đây xin được gởi lời cảm ơn tới cô Đoan Trang... 

Sau cùng, khi nhớ lại biến cố tai ương 30- 4- 1975, sau một cuộc đổi đời thê thảm, tàn bạo ập xuống thân phận hàng triệu con người, trong số có mình, không thể ngờ 40 năm sau tôi còn hiện diện bên cạnh ấn phẩm văn chương này. Đó là điều tôi lấy làm hài lòng với số mệnh, sau những chặng đời, cho một lần để sống và cho một lần để chết.

Song Nhị/ 10-2015

-------------

(*) Nhóm “Nồi Niêu Soong Chảo” trên nhật báo Hòa Bình của LM Trần Du, một thời làm nổ đình nổi đám tại Sài Gòn. Năm 1972 được móc nối về cộng tác với báo chính quyền.

==